History of the United States ( အမေရိကန်နိုင်ငံသမိုင်း )

ဘီစီ 15,000 ခန့်တွင် အမေရိကတိုက်သို့ ပထမဆုံးလူများ ရောက်ရှိလာခြင်းနှင့်အတူ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဖြစ်လာသော နယ်မြေများ၏သမိုင်းသည် စတင်ခဲ့သည်။ များပြားလှသော ဌာနေတိုင်းရင်းသား ယဉ်ကျေးမှုများ ပေါ်ပေါက်လာပြီး ၁၆ ရာစုတွင် လူနေထူထပ်သော လူနေမှုပုံစံများနှင့် ဝေးကွာသော အခြားနေရာများတွင် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းထားသော မူဝါဒများဆီသို့ အပြောင်းအလဲများကို အများအပြား မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။ အမေရိက၏ဥရောပကိုလိုနီပြုမှုသည် 15 ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင်စတင်ခဲ့သော်လည်း 1600 နောက်ပိုင်းတွင်အမေရိကန်ဖြစ်လာမည့်ကိုလိုနီအများစုကိုအခြေချခဲ့သည်။ 1760 ခုနှစ်များတွင်ဗြိတိသျှကိုလိုနီနယ်ဆယ့်သုံးခုတွင်လူ 2.5 သန်းဆံ့ပြီးအတ္တလန္တိတ်ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက်တွင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ Appalachian တောင်များ။ ပြင်သစ်ကို အနိုင်ယူပြီးနောက် ဗြိတိသျှအစိုးရက ၁၇၆၅ ခုနှစ် တံဆိပ်ခေါင်းအက်ဥပဒေ အပါအဝင် အခွန်အမြောက်အများ ချမှတ်ခဲ့ပြီး ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေဆိုင်ရာ ငြင်းခုံမှုကို ပယ်ချကာ အခွန်အသစ်များသည် ၎င်းတို့၏ ခွင့်ပြုချက် လိုအပ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အထူးသဖြင့် ၁၇၇၃ ခုနှစ်တွင် Boston Tea Party မှ အဆိုပါ အခွန်များကို ဆန့်ကျင်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်ပိုင်အစိုးရကို အဆုံးသတ်ရန် ရေးဆွဲထားသော ပြစ်ဒဏ်ခတ်သော ဥပဒေများကို ပါလီမန်သို့ ထုတ်ပေးခဲ့သည်။ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခသည် ၁၇၇၅ ခုနှစ်တွင် မက်ဆာချူးဆက်တွင် စတင်ခဲ့သည်။

1776 တွင် Philadelphia တွင် ဒုတိယ Continental Congress မှ ကိုလိုနီများ၏ လွတ်လပ်ရေးကို "United States" အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဂျော့ခ်ျဝါရှင်တန်က ဦးဆောင်ပြီး တော်လှန်ရေးစစ်ပွဲကို အနိုင်ရခဲ့တယ်။ 1783 ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သည် နိုင်ငံသစ်၏ နယ်နိမိတ်ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း ဆောင်းပါးများသည် ဗဟိုအစိုးရကို ထူထောင်ခဲ့သော်လည်း အခွန်မကောက်ခံနိုင်သလို အမှုဆောင်အရာရှိလည်း မရှိသောကြောင့် တည်ငြိမ်မှုကို ပေးဆောင်ရာတွင် ထိရောက်မှု မရှိပေ။ ကွန်ဗင်းရှင်းတစ်ခုသည် ၁၇၈၉ ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုခဲ့သော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ကို ရေးသားခဲ့ပြီး ခွဲထွက်၍မရသောအခွင့်အရေးများကို အာမခံရန်အတွက် ၁၇၉၁ ခုနှစ်တွင် အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာဥပဒေကြမ်းကို ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ ဝါရှင်တန်သည် ပထမဆုံးသမ္မတအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အလက်ဇန်းဒါး ဟာမီလ်တန်၏ အကြံပေးအရာရှိအဖြစ်လည်းကောင်း အားကောင်းသည့် ဗဟိုအစိုးရတစ်ရပ်ကို ဖန်တီးခဲ့သည်။ ၁၈၀၃ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်မှ လူဝီစီယားနား နယ်မြေကို ဝယ်ယူမှုသည် အမေရိကန်၏ အရွယ်အစား နှစ်ဆ တိုးလာခဲ့သည်။

ထင်ရှားသော ကံကြမ္မာ၏ အယူအဆကြောင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ပစိဖိတ်ကမ်းရိုးတန်းသို့ တိုးချဲ့ခဲ့သည်။ နိုင်ငံသည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ကြီးမားသော်လည်း ၁၇၉၀ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ လေးသန်းသာ ရှိခဲ့သည်။ အနောက်ဘက် ချဲ့ထွင်မှုသည် လယ်သမားများနှင့် ကျွန်ပိုင်ရှင်များအတွက် ဈေးသက်သာသော မြေယာရှာဖွေမှုဖြင့် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ ကျွန်စနစ် ချဲ့ထွင်မှုသည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာများ ပိုများလာကာ အပေးအယူများဖြင့် ဖြေရှင်းခဲ့သည့် နိုင်ငံရေးနှင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တိုက်ပွဲများကို အရှိန်မြှင့်ပေးခဲ့သည်။ 1804 ခုနှစ်တွင် Mason–Dixon မျဉ်း၏မြောက်ဘက်ပြည်နယ်အားလုံးတွင် ကျွန်စနစ်ကိုဖျက်သိမ်းခဲ့သော်လည်း တောင်ဘက်ရှိပြည်နယ်များသည် တောင်ပိုင်းစီးပွားရေးကိုလွှမ်းမိုးထားသည့် အကြီးစားစိုက်ပျိုးရေးမျိုးများကို ပံ့ပိုးပေးရန်အတွက် တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များတွင် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။ ဤမျဉ်းများတစ်လျှောက် နိုင်ငံခွဲဝေမှုသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ တိုးတက်မှု ပထမဆယ်စုနှစ် ရှစ်ခု၏ အဓိက နိုင်ငံရေးပြဿနာကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ၁၈၆၀ ခုနှစ်တွင် အေဗရာဟမ်လင်ကွန်းအား သမ္မတအဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်းဖြင့် တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များသည် ၎င်းတို့၏ ကျွန်စနစ်ကို လိုလားသော Confederate States of America ထူထောင်ရန် တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များ ထူထောင်လာကာ ပြည်တွင်းစစ် စတင်ခဲ့သည်။ 1865 တွင် ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းများ ရှုံးနိမ့်ပြီး ကျွန်စနစ် ဖျက်သိမ်းရေးကို ဦးတည်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲအပြီး ပြန်လည်ထူထောင်ရေးခေတ်တွင် ကျွန်များကို လွတ်မြောက်စေရန် ဥပဒေနှင့် မဲပေးပိုင်ခွင့်များ တိုးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။ အမျိုးသားအစိုးရသည် ပိုမိုအားကောင်းလာပြီး လူတစ်ဦးချင်းစီ၏အခွင့်အရေးများကို ကာကွယ်ရန် ပြတ်သားစွာတာဝန်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း တောင်ပိုင်းလူဖြူ ဒီမိုကရက်များသည် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံရေးအာဏာကို 1877 ခုနှစ်တွင် မကြာခဏ ရံဖန်ရံခါ မဲပေးခြင်းဖြင့် တောင်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်ရရှိလာသောအခါ၊ ၎င်းတို့သည် လူဖြူ ရာထူးကို ထိန်းသိမ်းရန် Jim Crow ဥပဒေများအပြင် လူမျိုးကိုအခြေခံ၍ အာဖရိကန်အမေရိကန်များကို ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းကို တရားဝင်ဖြစ်စေသော ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေသစ်များ ကိုလည်း Jim Crow မှ အတည်ပြုခဲ့သည်။ ပြည်သူ့ဘဝတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် စွန့်ဦးတီထွင်မှုနှင့် စက်မှုထွန်းကားမှုနှင့် သန်းနှင့်ချီသော ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားများနှင့် လယ်သမားများ ရောက်ရှိလာခြင်းကြောင့် 20 ရာစုအလှည့်တွင် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းစက်မှုစွမ်းအားဖြစ်လာခဲ့သည်။ အမျိုးသားရထားလမ်းကွန်ရက်တစ်ခု ပြီးစီးပြီး အကြီးစားမိုင်းများနှင့် စက်ရုံများကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု၊ စွမ်းဆောင်ရည်မရှိမှုနှင့် ရိုးရာနိုင်ငံရေးအပေါ် အစုလိုက်အပြုံလိုက်မကျေနပ်မှုများက 1890 ခုနှစ်များမှ 1920 ခုနှစ်များအထိ တိုးတက်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို လှုံ့ဆော်ခဲ့ပြီး ဖက်ဒရယ်ဝင်ငွေခွန်၊ အထက်လွှတ်တော်အမတ်များ တိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်မှု၊ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးအများအပြားကို နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်၊ အရက်သောက်သုံးမှု တားမြစ်ရေးနှင့် အမျိုးသမီးများအပါအဝင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ မဲပေးပိုင်ခွင့်။ ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း အစပိုင်းတွင် ကြားနေအဖြစ် အမေရိကန်က ၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီကို စစ်ကြေညာခဲ့ပြီး နောက်နှစ်တွင် မဟာမိတ်တို့၏ အောင်ပွဲအတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဟောက်သံ နှစ်ဆယ်ကျော်ပြီးနောက်၊ 1929 ခုနှစ် Wall Street ပျက်ကျမှုသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် ဆယ်စုနှစ်ကြာ စီးပွားပျက်ကပ်ကြီး၏ အစပြုမှုကို အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။ သမ္မတ Franklin D. Roosevelt သည် အလုပ်လက်မဲ့များအတွက် ကယ်ဆယ်ရေး၊ လယ်သမားများအတွက် ပံ့ပိုးမှု၊ လူမှုဖူလုံရေးနှင့် အနည်းဆုံး အခကြေးငွေ အပါအဝင် ၎င်း၏ New Deal အစီအစဉ်များကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သည်။ New Deal သည် ခေတ်သစ် အမေရိကန် လစ်ဘရယ်ဝါဒကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ ပုလဲဆိပ်ကမ်းကို ဂျပန်တို့ တိုက်ခိုက်ပြီးနောက်၊ အမေရိကန်သည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ထဲသို့ ဝင်ရောက်ကာ မဟာမိတ်တို့၏ စစ်ပွဲအတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့ကာ ဥရောပရုပ်ရှင်ရုံတွင် နာဇီဂျာမနီနှင့် ဖက်ဆစ်အီတလီတို့ကို အနိုင်ယူနိုင်ခဲ့သည်။ ပစိဖိတ်စစ်ပွဲတွင် ဧကရာဇ်ဂျပန်ကို အနိုင်ယူရန် ဟီရိုရှီးမားနှင့် နာဂါဆာကီတို့၌ အမေရိကန်မှ အသစ်တီထွင်ထားသော နျူကလီးယားလက်နက်များကို အသုံးပြုခြင်းတွင် ၎င်း၏ပါဝင်ပတ်သက်မှုမှာ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ယူနီယံသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် ပြိုင်ဘက်စူပါပါဝါများအဖြစ် ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။ စစ်အေးကာလတွင် နှစ်နိုင်ငံသည် လက်နက်ပြိုင်ဆိုင်မှု၊ အာကာသပြိုင်ပွဲ၊ ဝါဒဖြန့်လှုံ့ဆော်မှုများ၊ ကွန်မြူနစ်ချဲ့ထွင်မှုဆန့်ကျင်ရေးစစ်ပွဲများတွင် သွယ်ဝိုက်သောနည်းဖြင့် ထိပ်တိုက်တွေ့ခဲ့သည်။ 1960 ခုနှစ်များတွင်၊ အရပ်ဘက်အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားမှုများ၏ အားကောင်းမှုကြောင့် အများစုမှာ အာဖရိကန်အမေရိကန်များအတွက် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေပါ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ်စွာ သွားလာခွင့်တို့ကို ပြဌာန်းပေးသည့် လူမှုရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုနောက်ထပ်လှိုင်းတစ်ခုကို ပြဌာန်းခဲ့သည်။ ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို တရားဝင်ဖျက်သိမ်းလိုက်သောအခါတွင် စစ်အေးတိုက်ပွဲသည် အဆုံးသတ်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်ကို ကမ္ဘာ့တစ်ခုတည်းသော စူပါပါဝါအဖြစ် ထားခဲ့သည်။ စစ်အေးတိုက်ပွဲပြီးနောက် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒသည် အထူးသဖြင့် စက်တင်ဘာ ၁၁ ရက်တိုက်ခိုက်မှုများကို တုံ့ပြန်ရာတွင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ ခေတ်မီပဋိပက္ခများစွာကို အာရုံစိုက်လေ့ရှိသည်။ 21 ရာစုအစောပိုင်းတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဒေသတွင်းစီးပွားရေးအပေါ် အပျက်သဘောဆောင်သော သက်ရောက်မှုရှိသော COVID-19 ကပ်ရောဂါနှင့် တွေ့ကြုံခဲ့ရသည်။