Western Sahara conflict

အနောက်ဆာဟာရပဋိပက္ခ သည် Sahrawi အာရပ်ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ/ပိုလီဆာရီယိုတပ်ဦးနှင့် မော်ရိုကိုနိုင်ငံတို့ကြား ဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခဖြစ်သည်။ ပဋိပက္ခသည် ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှ ၁၉၇၅ ခုနှစ်အထိ စပိန်ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တပ်များ ဆန့်ကျင်ရေး Polisario Front မှ သောင်းကျန်းမှုနှင့် မော်ရိုကိုနိုင်ငံအပေါ် အနောက်ဆာဟာရစစ်ပွဲ 1975 နှင့် 1991 ခုနှစ်ကြားတို့မှ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ ပဋိပက္ခသည် Polisario Front ၏ လက်နက်မဲ့ လူထုလှုပ်ရှားမှုများနှင့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ကြွေးကြော်ထားသော SADR မှ လွှမ်းမိုးထားသည်။ အနောက်ဆာဟာရအတွက် အပြည့်အ၀ အသိအမှတ်ပြု လွတ်လပ်ရေးရရှိရန် ပြည်နယ်။

မက်ဒရစ်သဘောတူညီချက်အရ စပိန်နိုင်ငံမှ စပိန်ဆာဟာရမှ နုတ်ထွက်ပြီးနောက် ပဋိပက္ခ ပိုမိုပြင်းထန်လာသည်။ 1975 ခုနှစ်မှ စတင်ကာ အယ်လ်ဂျီးရီးယားမှ ကျောထောက်နောက်ခံ ပံ့ပိုးပေးသော Polisario Front သည် မောရီတေးနီးယားနှင့် မော်ရိုကိုတို့အား လွတ်လပ်ရေးရရန် 16 နှစ်ကြာ စစ်ပွဲကို ဆင်နွှဲခဲ့သည်။ ဖေဖော်ဝါရီ 1976 တွင် Polisario Front မှ Sahrawi Arab Democratic Republic တည်ထောင်ကြောင်းကြေငြာခဲ့ပြီး United Nations သို့မ၀င်ရောက်ဘဲ အခြားပြည်နယ်အများအပြားမှ အကန့်အသတ်ဖြင့် အသိအမှတ်ပြုမှုရရှိခဲ့သည်။ 1976 ခုနှစ်တွင် Morocco နှင့် Mauritania တို့က အနောက်ဆာဟာရကို သိမ်းပိုက်ပြီး Polisario Front ၏ လွတ်လပ်ရေးကြေငြာပြီးနောက်တွင် UN သည် Sahrawi လူမျိုးများ၏ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ကို ထပ်မံအတည်ပြုသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်မှတဆင့် ပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းခဲ့သည်။ 1977 တွင် ပြင်သစ်သည် ပဋိပက္ခ ပြင်းထန်မှု အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိသွားသောအခါတွင် ပြင်သစ်က ကြားဝင်စွက်ဖက်ခဲ့သည်။ 1979 ခုနှစ်တွင် Mauritania သည် ပဋိပက္ခများနှင့် နယ်မြေများမှ နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီး 1980s အများစုတွင် ရှေ့မတိုးနောက်မဆုတ်ဖြစ်စေခဲ့သည်။ 1989 နှင့် 1991 ခုနှစ်အကြား နောက်ထပ် စေ့စပ်ဆွေးနွေးမှုများစွာ ပြုလုပ်ပြီးနောက်တွင် Polisario Front နှင့် Moroccan အစိုးရတို့ကြား အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်တစ်ရပ် ရရှိခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင်၊ အနောက်ဆာဟာရနယ်မြေအများစုသည် မော်ရိုကိုထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင်သာ ကျန်ရှိတော့ပြီး Polisario သည် နယ်မြေ၏ 20% ခန့်ကို Sahrawi အာရပ်ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ထိန်းချုပ်ထားကာ အယ်လ်ဂျီးရီးယားနယ်စပ်ရှိ Sahrawi ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် အပိုထပ်ဆောင်းထိန်းချုပ်မှုနှင့်အတူ အိတ်ဆောင်များပါရှိသည်။ လက်ရှိတွင် ဤနယ်နိမိတ်များသည် ကြီးမားစွာ ပြောင်းလဲခြင်းမရှိပေ။

၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များနှင့် ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်းကာလများတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး ကြိုးပမ်းမှုများ အများအပြားရှိသော်လည်း၊ ပဋိပက္ခသည် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် "လွတ်လပ်ရေး အင်တီဖာဒါ" အဖြစ် ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မေလတွင် မော်ရိုကိုတို့ ထိန်းချုပ်ထားသော အနောက်ဆာဟာရဒေသများတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော အနှောင့်အယှက်များ၊ ဆန္ဒပြမှုများနှင့် အဓိကရုဏ်းများ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာလအထိ ကြာမြင့်ခဲ့သည်။ 2010 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင်၊ အနောက်ဆာဟာရရှိ Gdeim Izik ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် ဆန္ဒပြမှုများ ပြန်လည်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြပွဲများသည် အစပိုင်းတွင် ငြိမ်းချမ်းခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် အရပ်သားများနှင့် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များကြား ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး နှစ်ဘက်စလုံးတွင် ဒါဇင်နှင့်ချီသော အသေအပျောက်များ ရှိခဲ့သည်။ အနောက်ဆာဟာရမြို့ Dakhla တွင် ဆန့်ကျင်ရေး လုယက်မှုများကို တားဆီးရန် ရဲတပ်ဖွဲ့၏ ပျက်ကွက်မှုကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၆ ရက်တွင် နောက်ထပ်ဆန္ဒပြမှုများ စတင်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြပွဲများသည် မကြာမီတွင် နယ်မြေအနှံ့ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။ ကြိုကြားကြိုကြားဆန္ဒပြမှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသော်လည်း လှုပ်ရှားမှုသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ် မေလတွင် သိသိသာသာ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

ယနေ့အထိ၊ အနောက်ဆာဟာရ၏ အစိတ်အပိုင်းအများအပြားကို မော်ရိုကိုအစိုးရမှ ထိန်းချုပ်ထားပြီး တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များဟု လူသိများသော်လည်း အနောက်ဆာဟာရနယ်မြေ၏ 20% ခန့်ကို Sahrawi Arab Democratic Republic (SADR) မှ ထိန်းချုပ်ထားဆဲဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာ အသိအမှတ်ပြုမှု အကန့်အသတ်ဖြင့် Polisario ပြည်နယ်။ အပြန်အလှန် အသိအမှတ်ပြုမှု၊ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော Sahrawi ပြည်နယ် ထူထောင်ရေးနှင့် ပဋိပက္ခကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးရသည့် Sahrawi ဒုက္ခသည် အများအပြားသည် လက်ရှိ ဖြစ်ပွားနေသော အနောက်ဆာဟာရ ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်၏ အဓိက ပြဿနာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။