Het amfitheater van Pula Het Paleis van Diocletianus in Split. Vroege geschiedenis

De omvangrijke collecties fossielen van Neanderthalers van circa 130.000 jaar oud, gevonden in het noorden van Kroatië,[1] zijn het bewijs dat het huidige Kroatië al in de prehistorie werd bewoond.

In de klassieke oudheid was Kroatië onderdeel van een gebied dat Illyrië genoemd werd. Illyrië werd in het jaar 168 voor Christus een vazalstaat van het Romeinse Rijk.[2] Keizer Augustus splitste dit gebied vervolgens in de provincies Pannonia en Dalmatia. Istrië was in de bestuurlijke indeling van de Romeinen echter onderdeel van Italia. Twee van de belangrijkste overblijfselen uit de Romeinse tijd zijn het Amfitheater van Pula uit de 1e eeuw en het Paleis van Diocletianus in Split uit het begin van de 4e eeuw.

In de eerste helft van de 7e eeuw werd het gebied geteisterd door invasies van de Avaren, een Turks nomadenvolk. De Romeinen die deze veroveringen overleefden trokken zich terug naar de kust om die beter te kunnen verdedigen. Vervolgens stichtten zij de beroemde stad Dubrovnik.[3]

Koninkrijk Kroatië

De Kroaten, over wier oorsprong verschillende theorieën bestaan, arriveerden ook in de 7e eeuw in het gebied na Slavische expansie naar de Balkan.[4] Zij organiseerden zich in twee stamhertogdommen, Pannonisch Kroatië en Dalmatisch Kroatië (Primorska Kroatië).

 Het oudste bekende voorbeeld van het Glagolitische schrift. Gevonden op het eiland Krk.

Grote delen van de kust hoorden destijds echter nog bij het Byzantijnse Rijk. Hier vanuit werd de kerstening van de Kroaten bewerkstelligd. Hoewel Kroatië in de volgende eeuwen door diverse machten zou worden veroverd, is het koninkrijk tot 1918 formeel blijven bestaan.

Personele Unie met Hongarije

In de oorlog tegen de Hongaren overleed de laatste Kroatische koning Petar Svačić waardoor in 1091 Ladislaus I van Hongarije de koning van Kroatië werd. Omdat niet iedereen het hiermee eens was leidde het tot een oorlog van 10 jaar met Hongarije, die werd beëindigd met een verdrag. Hierin werd beloofd dat Kroatië niet zou worden gekoloniseerd door Hongaren, werd zelfbestuur onder een Ban gegeven en werd een eigen koninkrijk met zijn eigen rechten en privileges toegestaan.

Vanaf 1433 werd Kroatië geteisterd door Osmaans-Turkse invasies vanuit het zuiden. In 1526 de Slag bij Mohács kwam de Hongaarse koning Lodewijk II om, waardoor vervolgens de Kroaten de Habsburgers als de nieuwe leiders van het Koninkrijk Kroatië kozen. Het koninkrijk moest vervolgens troepen leveren tegen de islamitische overheersers en bleef door de Osmaanse veroveringen erg klein.[5]

Osmaanse Rijk  Beleg van Szigetvár, 1566

Grote delen van Kroatië werden onderdeel van het Turkse Rijk, die werden opgedeeld in sanjaks. Deze sanjaks waren op hun beurt weer onderdeel van de Bosnische pasjaluk met als hoofdstad afwisselend Sarajevo, Travnik en Banja Luka.

Gedurende de Grote Turkse Oorlog werden Slavonië en andere delen van het Kroatische binnenland heroverd. De grens was echter onstabiel en grote delen, waaronder Bosnië, bleven onder Turkse heerschappij.

In de 17e en 18e eeuw ontstond de Kroatische Krajina, militaire districten tegen de Turkse bedreiging. In 1717 werd het laatste Turkse gebied in het Dalmatische achterland met de plaats Imotski veroverd door de Venetianen, die al eeuwenlang onderdelen van de kust bezaten.[6] De term Turks Kroatië werd echter gebruikt door de Osmaanse en westerse kaartenmakers om de Bosnische Krajina aan te duiden.[7][8]

Oostenrijk-Hongarije en Franse bezetting

De Habsburgse heerschappij bleek een efficiënt middel te zijn tegen de oprukkende Ottomanen en tegen het einde van de 18e eeuw was het grootste deel van Kroatië niet meer in handen van de Turken. Dalmatië was destijds echter in handen van de Venetianen.

Aan het eind van de 18e eeuw waren de Kroatische vorsten de Franse Revolutie vijandig gezind. Na een korte overheersing van de Franse keizer Napoleon werd in 1815 heel Kroatië deel van het Habsburgse rijk. Onder de Fransen is een eind gekomen aan de republiek Ragusa (Dubrovnik). Deze republiek leefde van de handel en werd beschermd door de Habsburgers en de Osmanen tot 1808 toen het een onderdeel werd van de Franse Illyrische Provincies.

 Josip Jelačić, 1848

In 1868 werden het koninkrijk Kroatië en Slavonië verenigd en na de annexatie van Bosnië en Herzegovina leefden de Kroaten weer in een staatkundige eenheid. Na de annexatie werden de militaire frontlinies in de krajina's afgeschaft. Gedurende de Oostenrijks-Hongaarse overheersing was Kroatië verdeeld: zo vielen het Koninkrijk Kroatië en Slavonië onder Hongarije en het Koninkrijk Dalmatië (inclusief de Baai van Kotor) en Istrië (onderdeel van het Küstenland) vielen onder Oostenrijk.

1e Joegoslavië

Na het verlies van de Centralen, waaronder Oostenrijk-Hongarije in de Eerste Wereldoorlog verklaarde de Sabor op 29 oktober 1918 zich onafhankelijk,[9] om vervolgens de Staat der Slovenen, Kroaten en Serven op te richten.

Op 1 december 1918 werd de staat verenigd met het Koninkrijk Servië en Montenegro. Dit werd het Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen, dat in 1929 werd omgedoopt tot Koninkrijk Joegoslavië met koning Alexander I als staatshoofd. Vanaf dat moment was het land een dictatuur waarin de Serviërs domineerden. In 1934 werd deze koning door middel van een samenzwering van de Binnenlandse Macedonische Revolutionaire Organisatie en de Kroatische Ustašabeweging in Marseille vermoord.

Tweede Wereldoorlog

In 1941 werd Joegoslavië vanuit diverse windrichtingen aangevallen door nazi-Duitsland, Italië en hun bondgenoten. Het koninklijke leger werd in 10 dagen verslagen en Kroatië werd met Bosnië en Herzegovina en Syrmië verenigd in de Onafhankelijke Staat Kroatië, een fascistische vazalstaat onder de Ustaša's van Ante Pavelić.[10]

 De Kroatisch-Sloveense partizanenleider Tito, voormalig president en stichter van de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië.

Het brute regime van Pavelić genoot weinig populariteit onder de bevolking. Veel Kroaten steunden daarom de Joegoslavische Partizanen onder Josip Broz Tito, die Joegoslavië uiteindelijk bevrijdden van de Asmogendheden. Na de bevrijding werd er afgerekend met de Ustaša's. Het bekendste voorbeeld hiervan is het Bloedbad van Bleiburg, waarbij duizenden Kroaten, onder wie ook duizenden moslims, werden vermoord.

2e Joegoslavië

Na de overwinningen van de communistische partizanen werd het Joegoslavië van voor de oorlog weer herenigd. Dit keer echter met een communistisch regime onder Tito, waarin Kroatië een deelrepubliek werd. Tito slaagde erin de volkeren van Joegoslavië bijeen te houden door middel van het onderdrukken van nationalisme. een voorbeeld hiervan is het neerslaan van de Kroatische Lente begin jaren zeventig. Enkele gearresteerde Kroatische emigranten afkomstig uit Australië, die naar Joegoslavië zouden zijn teruggekeerd om daar het federale gezag te ondermijnen, werden in 1973 ter dood veroordeeld en geëxecuteerd wegens terrorisme.

 Dr. Franjo Tudjman, de eerste president van de republiek Kroatië.

Onder het milde communisme van maarschalk Tito werd Kroatië een geliefde bestemming voor toeristen. Toen Tito in 1980 overleed leefde het nationalisme van de bevolkingsgroepen op en begonnen de Kroaten meer autonomie en later onafhankelijkheid na te streven.

Republiek Kroatië

Op 25 juni 1991 verklaarde Kroatië zich, tegelijk met Slovenië, onafhankelijk. Dit gebeurde onder president Franjo Tudjman, die in 1990 bij de eerste democratische verkiezingen sinds de Tweede Wereldoorlog werd gekozen als president van Kroatië.

Het federale nationale leger van Joegoslavië JNA, dat merendeels nog slechts uit Serviërs en Montenegrijnen bestond, accepteerde dit niet en viel Kroatië binnen. Dit leger, dat vanuit Belgrado bestuurd werd, streefde steeds meer een Groot-Servië na en wilde de 650.000 Serviërs woonachtig in de Krajina's bij overig 'Joegoslavië' voegen.

De Kroatische Serviërs hadden echter al in 1991 de republiek Servisch Krajina uitgeroepen, waardoor Kroatië over een derde van zijn grondgebied geen gezag had.[11] Hier maakte het offensief van generaal Ante Gotovina een einde aan. In Operatie Storm veroverde hij grote delen van de Krajina wat resulteerde in een massale exodus van Serviërs.[12]

Kroatië is op 25 april 1996 lid geworden van de Raad van Europa. Sinds de onafhankelijkheid heeft Kroatië zich economisch ontwikkeld, en in 2004 werd het officieel kandidaat-lid van de Europese Unie. Op 1 juli 2013 trad Kroatië als tweede land van het voormalige Joegoslavië en als 28e lidstaat toe tot de EU. Kroatië behoort tot de Schengenlanden. Het land werd op 9 december 2022 lid van de Eurogroep; men betaalde er nog niet met de euro maar met de kuna. Op 1 januari 2023 voerde Kroatië de euro in.

Sinds 1 april 2009 is het land lid van de NAVO.

↑ (de) Homo neanderthalensis - Krapina C, op Die Evolution des Menschen. Gearchiveerd op 25 januari 2020. ↑ (en) J.D. Montagu, Battles of the Greek and Roman Worlds: A Chronological Compendium of 667 Battles to 31BC, from the Historians of the Ancient World, Greenhill Historic Series, 2000 ,p. 47, ISBN 1853673897 ↑ (en) A.A. Paton, Researches on the Danube and the Adriatic, or contributions to the Modern History of Hungary and Transylvania, Dalmatia and Croatia, Servia and Bulgaria, Brockhaus, Leipzig, 1861. ↑ (en) De Administrando Imperio, Byzantine Emperor Constantine VII Porphyrogenitos, ↑ (hr) Milan Kruhek: Cetin, grad izbornog sabora Kraljevine Hrvatske 1527, Karlovačka Županija, 1997, Karlovac ↑ (en) Naklada Naprijed, The Croatian Adriatic Tourist Guide, pg. 308, Zagreb (1999), ISBN 953-178-097-8 ↑ (en) Magaš, Branka, Žanić, Ivo, The War in Croatia and Bosnia-Herzegovina 1991-1995. Taylor & Francis (2001), p. 11. ISBN 0-7146-8201-2. ↑ (en) Bosnia and Herzegovina. 1911 Encyclopædia Britannica. LoveToKnow. Gearchiveerd op 24 december 2013. Geraadpleegd op 22 december 2013. "Donji Kraj, the later Krajina, Kraina or Turkish Croatia, in the north-west" ↑ (en) Povijest saborovanja. Sabor.hr. Gearchiveerd op 7 juli 2010. Geraadpleegd op 16 mei 2010. ↑ (en) Yugoslavia, Holocaust Encyclopedia, United States Holocaust Memorial Museum ↑ (en) Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge (1998), 272–278. ISBN 1-85743-058-1. Geraadpleegd op 16 december 2010. ↑ (en) Dean E. Murphy, "Croats Declare Victory, End Blitz", August 8, 1995. Geraadpleegd op 18 december 2010.