De geschiedenis van de menselijke bewoning van het Arabische Schiereiland gaat terug tot 20000 jaar geleden. Er zijn twee momenten geweest waarop de regio een globale impact had op de wereldgeschiedenis. De eerste was in de zevende eeuw wanneer de islam ontstond. De tweede keer was vanaf het midden van de 20e eeuw toen er enorme olievoorraden ontdekt werden die een belangrijke economische en geopolitieke rol gingen spelen.

 

Oude munten van op het eiland Failaka, Kuwait

 

Sabeese inscriptie gewijd aan de god Almaqah, waarin vijf oude Jemenitische goden, twee heersende vorsten en twee gouverneurs worden genoemd, 7e eeuw v.Chr.

Er zijn bewijzen dat de menselijke bewoning van het Arabisch Schiereiland dateert van ongeveer tien- tot twintigduizend jaar geleden.[1] Het klimaat verhinderde echter de vorming van veel nederzettingen. In pre-islamitisch Saudi-Arabië was het grootste deel van het latere land bewoond door nomadische stammen of was het gewoon onbewoond (de onbewoonbare woestijnen). De uitzonderingen hierop waren een beperkt aantal handelsstadjes, zoals Mekka en Medina in de Hidjaz in het westen van het schiereiland.[2]

Archeologische opgravingen hebben echter verschillende beschavingen onthuld: de Dilmunbeschaving in Oost-Arabië aan de kust van de Perzische Golf en de Thamud ten noorden van de Hidjaz. Waarschijnlijk waren er vele samenlevingen op het Arabisch Schiereiland voor de komst van de islam. Het oude Zuid-Arabische koninkrijk van Saba bevond zich in Jemen. Het koninkrijk Kinda bevond zich in centraal Arabië gedurende de vierde, vijfde en vroege zesde eeuw na Christus. Het land Dilmun zou daar ook gelegen kunnen hebben. Het Nabatese koninkrijk bevond zich tussen de Sinaï en het Arabisch Schiereiland. De vroegst gekende historische gebeurtenissen in de Arabische geschiedschrijving zijn migraties vanuit het schiereiland naar de omliggende gebieden.[3]

Het Arabisch Schiereiland wordt algemeen gezien als de originele Urheimat van de Semitische talen.[4][5][6][7] Het historische belang van de Perzische (Sassanidische) haven Siraf voor de handel in de oudheid is nog maar recent ontdekt. Hier ontdekte men bij archeologische opgravingen ivoren objecten uit Oost-Afrika, stenen voorwerpen uit India en lapis lazuli uit Afghanistan. De nederzetting Siraf dateert van de Parthische periode.[8]

  Zie Islamitische veroveringen en Islamitische gouden tijdperk voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

 

Veroveringen door de kaliefen

■ Uitbreiding onder Mohammed, 622–632/A.H. 1–11

■ Uitbreiding tijdens het

■ Uitbreiding tijdens het Umayyad kalifaat, 661–750/A.H. 40–129

.

Tijdens de zevende eeuw ontstond de islam op het Arabisch Schiereiland. De islamitische profeet Mohammed werd geboren in Mekka rond 570 en begon te prediken in deze stad rond 610. In 622 migreerde hij naar Medina. Van daaruit verenigden hij en zijn gezellen de Arabische stammen onder de vlag van de islam. Mohammed stichtte een nieuwe verenigde staat op het Arabische schiereiland, die tijdens de op elkaar volgende Rashidun en Omajjaden kalifaten een eeuw van snelle groei van Arabische macht betekende, ver buiten de grenzen van het Arabische schiereiland. In enkele decennia slaagden de islamieten erin het Byzantijnse leger te verslaan en het Perzische Rijk te vernietigen. De islamitische staat groeide uit tot een groot islamitisch Arabisch Rijk met een invloedssfeer van Noordwest-India via Centraal-Azië, het Midden-Oosten, Noord-Afrika, Zuid-Italië en het Iberisch Schiereiland tot aan de Pyreneeën. De politieke focus van de moslimwereld verschoof naar de veroverde gebieden,[9][10] maar Mekka en Medina bleven wel de belangrijkste religieuze plaatsen in de moslimwereld. De Koran schrijft voor dat elke moslim die hiertoe de mogelijkheid heeft, eenmaal in zijn leven een pelgrimstocht of Hadj naar Mekka dient te maken tijdens de islamitische maand Dhu al-Hijjah.[11] Bij de al-Masjid al-Haram (de Grote Moskee) in Mekka bevindt zich de Kaäba, de meest heilige voor de islam, en de Masjid al-Nabawi (de Moskee van de Profeet) in Medina is de plaats waar Mohammed begraven werd. Zo werden Mekka en Medina vanaf de zevende eeuw bedevaartsoorden voor grote aantallen moslims van over de hele islamitische wereld.[12]

Ondanks het spirituele belang, werd Arabië al gauw een perifere regio binnen de islamitische wereld, waarin de middeleeuwse islamitische staten bestuurd werden vanuit verre steden als Damascus, Bagdad en Caïro. Vanaf de tiende eeuw tot de twintigste eeuw bestuurden de Hasjemietische Sjarief van Mekka wel een staat in het meest ontwikkelde deel van het schiereiland, de Hidjaz. Oorspronkelijk bestuurden zij enkel de heilige steden Mekka en Medina, maar in de dertiende eeuw werd dit uitgebreid met de rest van de Hidjaz. Ze konden deze regio autonoom besturen, maar waren zelf nog steeds vazal van een van de grote islamitische rijken. Gedurende de Middeleeuwen betrof het de Abbasiden in Bagdad en de Fatimiden, Ajjoebiden en mammelukken in Caïro.[13]

 

Het Arabische schiereiland in 1914

De afdeling van het Ottomaanse leger voor de provincie Arabië (Arabistan Ordusu had zijn hoofdkwartier in Syrië, bestaande uit het hedendaagse Syrië, Libanon, Jordanië, Palistina en Israël. Dit leger was verantwoordelijk voor Syrië, Cilicië, Irak en de rest van het Arabisch schiereiland.[14][15] De Ottomanen hadden nooit enige controle over centraal Arabië (de Nadjd).

Het Damascus Protocol (1914) is demonstratief voor de regionale verhoudingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Arabieren uit Hijaz vroegen de Britten om hun recht op onafhankelijkheid te steunen. Het voorstel bevatte het hele Arabische gebied ten zuiden van een lijn die vandaag ongeveer samenvalt met de noordgrenzen van Syrië en Irak, inclusief Cilicië. Ze hadden een nieuwe Arabische staat voor ogen, of een confederatie van Arabische staten, die naast ten noorden van het schiereiland zou liggen. Zij zou bestaan uit Cilicië, İskenderun en Mersin, Irak (inclusief Koeweit, Syrië, Libanon, Jordanië en Palestina.[16]

Begin twintigste eeuw begonnen de Ottomanen aan een ambitieus project: de bouw van een spoorweg die de hoofdstad Istanboel zou verbinden met de zetel van het islamitische kalifaat en de Hijaz, de bestemming van de jaarlijkse Hadj pelgrimstocht. Een andere belangrijk doel was de economische en politieke integratie van de perifere Arabische provincies in de Ottomaanse staat te verbeteren en het transport van militaire troepen te vergemakkelijken.

De belangrijkste ontwikkelingen in de vroege twintigste eeuw waren de Arabische Revolutie tijdens de Eerste Wereldoorlog en het einde en opdeling van het Ottomaanse Rijk. De Arabische Revolutie (1916-1918) werd geïnitieerd door sjarief Hoessein ibn Ali met als doel het verkrijgen van onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk en de creatie van een gemaakte Arabische staat van Aleppo in Syrië tot Aden in Jemen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, in juni 1916, ging Sharif Hussein een alliantie aan met het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

In dezelfde tijd was er echter een heel andere dynamiek op het schiereiland ontstaan. In 1902 had Abdoel Aziz al Saoed de stad Riyad veroverd. Abdoel Aziz zette de veroveringstocht verder in 1913 en onderwierp Al-Hasa en de rest van de Nadjd, maar ook de Hidjaz tussen 1913 en 1926. Hierbij versloeg hij Sharif Hoessein ibn Ali en stichtte hij de hedendaagse staat Saoedi-Arabië. Al Saoed was niet de eerste die zo'n groot deel van het Arabische Schiereiland onder zijn controle had. Het Huis van Saoed bestuurde al sinds de zeventiende eeuw delen van Arabië. In die tijd ontstond al twee maal een Saoedische staat. De Eerste Saoedische Staat (1744-1818) besloeg op zijn hoogtepunt bijna exact hetzelfde grondgebied als de huidige staat. De Ottomanen stuurden echter de Egyptische generaal Ibrahim Pasja om de macht van het Saoedische Rijk in te perken. Deze versloeg de Saudi's in de Ottomaans–Saudi Oorlog (1811-1818) en verwoestte hierbij de hoofdstad Diriyah. Salafisten en de overblijvende leden van de Saud-familie stichtten echter het Tweede Saoedische Staat (1824-1891) nadat ze de Egyptische troepen uit Riyad verjaagd hadden. Deze staat was een stuk kleiner in omvang en ging ten onder aan interne conflicten. Het lot van deze tweede staat werd bezegeld bij de slag bij Mulayda in 1891. Zodoende stichtte Ibn Saud in 1932 de derde Saoedische staat, het huidige Saudi-Arabië.

In de jaren dertig van de twintigste eeuw werden grote olievoorraden ontdekt. De olieproductie bracht grote rijkdom voor de staten van het schiereiland, met uitzondering van Jemen.

Tussen 1962 en 1970 werd in Noord-Jemen de Noord-Jemenitische Burgeroorlog uitgevochten tussen royalisten van het Mutawakkilitisch Koninkrijk Jemen en facties van de Jemenitische Arabische Republiek. Er leefde in die tijd sympathie voor het panarabisme en de Verenigde Arabische Republiek van Nasser. De oorlog begon met een staatsgreep door de republikeinse leider, Abdullah as-Sallal, die de nieuwe koning Muhammad al-Badr afzette en de republiek afkondigde onder zijn presidentschap. De koningsgetrouwen ontvingen steun van Saudi-Arabië, terwijl de republikeinen ondersteund werden door Egypte en de Sovjet-Unie. Rond 1967 verzwakte de steun vanuit Egypte vanwege de Zesdaagse Oorlog met Israël. In 1970 erkende de koning van Saudi-Arabië, Faisal bin Abdoel Aziz al-Saoed, de republiek en werd er een wapenstilstand ondertekend.

In 1913 hadden de Britten een verdrag voorgesteld aan het Ottomaanse Rijk waarin Koeweit, waar de Britten sterk vertegenwoordigd waren, autonoom zou worden. In die tijd was Koeweit slechts een district van de vilajet (provincie) Basra. De Eerste Wereldoorlog brak echter uit en het voorstel werd vergeten. Na de wereldoorlog werd Koeweit een Brits protectoraat, los van Irak. In 1937 werd er olie ontdekt door de Kuwait Oil Company, een joint venture van het Britse Anglo-Persian, het latere BP, en het Amerikaanse Gulf Oil. In 1961 verkreeg Koeweit de onafhankelijkheid. Irak claimde dat Koeweit eigenlijk deel was van het Iraakse territorium, maar erkende formeel de Koeweiti onafhankelijkheid en zijn grenzen in 1963. Tijdens de jaren zestig en zeventig werden grote olievelden ontdekt, onder andere in de gebieden tegen de grens met Irak. In 1990 hernieuwde Irak de claims op delen van het Koeweiti grondgebied en hield vol dat de Britten in 1951 de grenzen foutief hadden afgebakend.[17] Daarnaast beweerde Irak dat de Koeweiti via de Iraakse olie in grensoverschrijdende olievelden oppompte.

De Irakese krijgsmacht viel Koeweit binnen tijdens de Golfoorlog (1990-91). Egypte, Qatar, Syrië en Saoedi-Arabië gingen een multinationale coalitie aan om Koeweit te steunen.