San Marino, Republika San Marino (wł. Repubblica di San Marino), również znana jako Najjaśniejsza Republika San Marino (wł. Serenissima Repubblica di San Marino) – państwo śródlądowe w Europie Południowej stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą tego państwa jest miasto San Marino.
Najstarszą częścią San Marino jest jedna z trzech średniowiecznych wież na Monte Titano – Guaita.Tradycyjnie za symboliczny początek współcześnie istniejącej państwowości uznawane jest założenie przez świętego Maryna w roku 301 n.e. wspólnoty religijnej na szczycie Monte Titano, gdzie wedle legend miał się on skryć przed ówczesnymi prześladowcami chrześcijan[1].
Pierwszym historycznym źródłem szerzej potwierdzającym funkcjonowanie miejscowości San Marino jest pochodzący z XI w. dokument o nazwie Placito Feretrano, będący kopią innego wcześniejszego pisma z 885 r., w którym opisano spór pobliskiego biskupa Rimini z opatem klasztoru na Monte Titano[2][3].
W końcu wieku IX, podobnie jak wiele innych miast w północnych Włoszech, San Marino uniezależniło się od lokalnych feudałów stając się komuną miejską. Jako komuna posiadała własny samorząd o charakterze demokratycznym i republikańskim. Ustrój samorządu wzorowany był na tym, który funkcjonował w przeszłości w greckich miastach-państwach oraz państwie rzymskim. W 1000 r. zwołano zgromadzenie obywateli zwane Arengo, w którym uczestniczyła głowa każdej rodziny. Arengo przejęła wszystkie dotychczasowe uprawnienia pana feudalnego[4]. W XIII w.[a] za zgodą papieża pierwszy raz powołano Wielką Radę Generalną oraz dwóch konsulów (tytułowanych następnie jako Kapitanowie, a później Kapitanowie Regenci)[4][5][6]. Arengo z czasem nadal traciła na znaczeniu, głównie na rzecz Wielkiej Rady Generalnej, aż do 1600 gdy niemal ustrojowo całkowicie zanikła[7].
W 1291 r. San Marino zostało uznane za niepodległe przez Państwo Kościelne[8].
XV-XIX wiekObszar San Marino składał się jedynie z Monte Titano do 1463 r., kiedy to republika przystąpiła do sojuszu z Państwem Kościelnym przeciwko Sigismondo Pandolfo Malatesta, panu Rimini, którego następnie pokonano. W rezultacie tych wydarzeń papież Pius II nadał San Marino miasta: Fiorentino, Montegiardino i Serravalle. Jeszcze tego samego roku, miasto Faetano przyłączyło się do republiki z własnej woli. Od tego czasu terytorium San Marino pozostało niezmienione[9].
W 1503 r. Cesare Borgia, znany jako Valentino, okupował republikę do swojej śmierci, która nastąpiła kilka miesięcy później. 8 października 1600 r. San Marino przyjęło pisaną konstytucję. W roku 1739 minister hiszpański kardynał Giulio Alberoni okupował kraj. Obywatele odmówili płacenia podatków, potajemnie wysłano również listy do papieża Klemensa XII dochodzące sprawiedliwości. Odpowiedzią było uznanie przez papieża praw San Marino, które przywróciły mu niepodległość. W 1797 r. Napoleon chciał powiększyć obszar Republiki San Marino, ale mieszkańcy nie zgodzili się na powiększenie terytorium. W tym roku Francja uznała niepodległość San Marino. Pozostałe państwa europejskie uczyniły to w 1815 r. na kongresie wiedeńskim.
San Marino jako jedno z nielicznych państw włoskich nie stało się częścią Włoch w wyniku jednoczenia tego kraju w II połowie wieku XIX. Udzielało jednak pomocy zwolennikom zjednoczenia, w tym samemu Giuseppe Garibaldiemu[10].
XX wiekOstatnia okupacja miała miejsce podczas II wojny światowej w 1944 r. San Marino oficjalnie było neutralne podczas II wojny światowej, jednak gdy siły niemieckie wykorzystały państwo do przejścia wojsk, siły aliantów podążyły za nimi. Wojska alianckie okupowały San Marino tylko tak długo, jak to było konieczne militarnie i trwało to tylko kilka tygodni. Wielu mieszkańców republiki zasiliło szeregi włoskiej partyzantki antyfaszystowskiej. W wyniku działań wojennych we Włoszech miasto stało się ofiarą brytyjskich bombardowań, które przyniosły szkody oceniane na trzy miliardy lirów, a także setkę ofiar. W kraju powszechne były głód oraz choroby, w tym gruźlica i dur brzuszny[11].
Po zakończeniu II wojny światowej władzę w wyniku wyborów parlamentarnych objęła sanmaryńska lewica z socjalistami i komunistami na czele. Koalicji udało się utworzyć system opieki socjalnej, zlikwidować epidemie chorób, uczynić San Marino krajem z najgęstszą na całym globie siecią dróg i założyć dwadzieścia kilometrów kanalizacji. Lewicowy rząd na początku lat 50. wdał się w utarczki graniczne z rządzonymi przez centroprawicę Włochami, które chciały w ten sposób zmniejszyć potencjał gospodarczy kraju płynący z turystyki[11]. Gdy 30 września 1957 r. na stronę opozycji antyrządowej przeszło pięciu deputowanych partii socjalistycznej (co doprowadziło do zrównania w Wielkiej Radzie sił opozycji i rządu do 30 na 30) w miejscowości Rovreta przy samej granicy z Włochami chadecy powołali rząd rewolucyjny, który zyskał uznanie konsula Stanów Zjednoczonych. Mimo braku poparcia międzynarodowego dla nowego rządu, do San Marino wkroczyły wojska włoskie składające się z oddziałów regularnej armii i żandarmerii. Rząd postawił w odpowiedzi w stan gotowości korpus żandarmerii i sformował uzbrojoną w dubeltówki milicję ludową. Rząd San Marino ustąpił na skutek głodu, który nastąpił w wyniku blokady kraju[11]. Na skutek interwencji włoskiego wojska w kraju z administracji zwolniono wszystkich zwolenników rządu, a 29 deputowanych utraciło mandaty. Kilku z nich trafiło do więzienia. 27 działaczy (w tym kapitanowie regenci) trafiło pod sąd z zarzutami zdrady stanu[11]. Pucz doprowadził do kryzysu gospodarczego, a tymczasowy rząd chadecki zakazał manifestacji i zebrań politycznych. Aby uniemożliwić lewicy wygranie w wyborach, rząd ten zreformował prawo wyborcze, w rezultacie wybory w 1959 roku wygrali chadecy[11].
San Marino wstąpiło do Rady Europy w 1988 i przewodniczyło tej organizacji w pierwszej połowie roku 1990.
25 lutego 1992 roku na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 744 San Marino zostało członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych[12].
XXI wiekW 2002 r. San Marino na mocy porozumienia z Unią Europejską przyjęło walutę euro, zastępując używany dotychczas na mocy porozumienia z Włochami lir włoski[13].
Dodaj komentarz