ခရီတီ (ဂရိ- Κρήτη၊ ခေတ်သစ်- ဝေဖန်ချက် [ ˈkɾiti]၊ ရှေးခေတ်- Krḗtē [kré̌ːtεː]) သည် ဂရိဘာသာစကား ကျွန်းစုများအနက် အကြီးဆုံးနှင့် လူဦးရေအများဆုံး၊ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၈၈ ခုမြောက် အကြီးဆုံးကျွန်းနှင့် စစ္စလီ၊ ဆာဒီနီနီးယား၊ ဆိုက်ပရပ်စ်နှင့် Corsica တို့ပြီးလျှင် မြေထဲပင်လယ်ရှိ ပဉ္စမမြောက် အကြီးဆုံးကျွန်းဖြစ်သည်။ Crete သည် ဂရိပြည်မကြီး၏တောင်ဘက် 160 ကီလိုမီတာ (99 မိုင်) နှင့် Anatolia ၏ အနောက်တောင်ဘက် 100 ကီလိုမီတာ (62 မိုင်) ခန့်တွင် တည်ရှိသည်။ Crete တွင် ဧရိယာ 8,336 km2 (3,219 sq mi) နှင့် ကမ်းရိုးတန်း 1,046 km (650 mi) ရှိသည်။ ၎င်းကို Aegean ပင်လယ်၏တောင်ဘက်နယ်စပ်၊ မြောက်ဘက်တွင် Crete ပင်လယ် (သို့မဟုတ် North Cretan ပင်လယ်) နှင့်တောင်ဘက်တွင် Libyan ပင်လယ် (သို့မဟုတ် South Cretan ပင်လယ်) တို့နှင့်နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။

ကရေတေနှင့် ၎င်းကိုဝန်းရံထားသည့် ကျွန်းငယ်များနှင့် ကျွန်းငယ်များစွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကရေတေဒေသ (ဂရိ- Περιφέρεια Κρήτης)၊ ထိပ်တန်း ၁၃ ခု၏ တောင်ဘက်စွန်းဖြစ်သည့် - ဂရိ၏အဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးယူနစ် နှင့် ဂရိနိုင်ငံ၏ ပဉ္စမမြောက် လူဦးရေအများဆုံး ဒေသများ။ ၎င်း၏မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့သည် ကျွန်း၏မြောက်ဘက်ကမ်းတွင် Heraklion ဖြစ်သည်။ 2020 ခုနှစ်စာရင်းအရ အဆိုပါဒေသတွင် လူဦးရေ 636,504 ရှိသည်။ Dodecanese များသည် Crete ၏ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် တည်ရှိပြီး Cyclades များသည် မြောက်ဘက်တွင် တည်ရှိပြီး Crete ပင်လယ်နှင့် ခြားထားသည်။ Peloponnese သည် ဒေသ၏ အနောက်မြောက်ဘက်တွင်ရှိသည်။

Paleolithic ခေတ်တွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း 130,000 ကစ၍ လူသားများသည် ထိုကျွန်းကို မှီတင်းနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ခရီတေးသည် ဘီစီ ၂၇၀၀ မှ ၁၄၂၀ အတွင်း ဥရောပ၏ ပထမဆုံးသော အဆင့်မြင့် ယဉ်ကျေးမှု အလယ်ဗဟိုဖြစ်သည်။ Minoan ယဉ်ကျေးမှုသည် ဂရိပြည်မကြီးမှ Mycenaean ယဉ်ကျေးမှုကြောင့် လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ Crete ကို နောက်ပိုင်းတွင် ရောမမှ အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ထို့နောက် Byzantine အင်ပါယာ၊ Andalusian Arabs၊ Venetian Republic နှင့် Ottoman Empire တို့က ဆက်တိုက်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၈၉၈ ခုနှစ်တွင် လူတို့သည် ဂရိနိုင်ငံသို့ ဝင်ရောက်လိုသော အချိန်အတန်ကြာရှိခဲ့သော ခရီတေးတွင် အော်တိုမန်တို့ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိကာ ခရီတန်ပြည်နယ်အဖြစ် တရားဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ 1913 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် Crete သည် ဂရိနိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။

ကျွန်းသည် အများအားဖြင့် တောင်ထူထပ်ပြီး ၎င်း၏ စရိုက်လက္ခဏာကို အနောက်မှ အရှေ့သို့ဖြတ်၍ မြင့်မားသော တောင်တန်းတစ်ခုဖြင့် သတ်မှတ်သည်။ ၎င်းတွင် အမြင့်ပေ 2,000 မီတာ (6,600 ပေ) အထက်ရှိ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး 30 ခုရှိသော တောင်ဖြူ Ida တောင်၊ အိုင်ဒါတောင်နှင့် အမြင့်ပေ 2,000 မီတာ (6,600 ပေ) နှင့် Samaria Gorge, World Biosphere Reserve ပါဝင်သည်။ ကရေတီသည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ဒေသခံ ယဉ်ကျေးမှုစရိုက်များ (၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ကဗျာနှင့် ဂီတကဲ့သို့သော) ကို ထိန်းသိမ်းထားစဉ် ဂရိနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ၏ အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ Heraklion ရှိ Nikos Kazantzakis လေဆိပ်နှင့် Chania ရှိ Daskalogiannis လေဆိပ်တို့သည် နိုင်ငံတကာခရီးသွားများကို ဝန်ဆောင်မှုပေးသည်။ ကြေးခေတ်အခြေချနေထိုင်သည့် Knossos ၏နန်းတော်နှင့် ရှေးဟောင်း Minoan မြို့သည်လည်း Heraklion တွင် တည်ရှိသည်။