Tarih öncesi

Tanzanya topraklarında yapılan kazılar sonucunda, bilinen en eski insan yerleşmeleri açığa çıkarıldı. Özellikle "İnsanlığın Beşiği" olarak bilinen Olduvai Boğazı'nda yapılan araştırmalarda ilk insan fosillerine erişildi. Buluntular arasında iki milyon yıldan fazla geçmişe sahip olan Zinyantropus fosilleri ve 3,6 milyon yıl ile bilinen en eski insan ayak izleri olan Laetoli ayak izleri yer almaktadır.[1].

10.000 yıl öncesinde Tanzanya'da en geniş avcı-toplayıcı insan topluluklarının bulunduğu bilinmektedir. Bunların genel olarak Khoisanlar olduğuna ve konuştukları dilin de yine Khoisan dili olduğu düşünülmektedir. MÖ 1000 ile 4000 yılları arasında kuzeyden gelen ve Kuşitik diller konuşan halklarla karışan bu kavimler, zamanla Kuşitik halkların asimile olmasıyla son hâlini aldı. Ancak Kuşitik halkların en önemli katkısı, bu yerli halklara çeşitli basit tarım, besin üretimi ve sonraları çiftlik tarımı yöntemlerini öğretmesidir.[2]

Milat döneminde, Bantu dili konuşan halklar, Batı Afrika'dan bugünkü Tanzanya ve çevresine göç etmeye başladı. Bu halklar metal madenleri işleyebildikleri gibi yeni birtakım toplumsal ve siyasi sistemlere de sahipti. Bantular, son kalan Kuşitik ve Khoisan halkarı da özümsedi ve yöre halklarına son ırksal şeklini vermeye başladı. Daha sonraları ise az ama düzenli olarak Nilotik halklar yöreye göç etmeye başladı. Bu göçler 18. yüzyıla kadar sürdü.[2][3]

Ortaçağ

Zaman ilerledikçe Basra Körfezi ve Batı Hindistan'dan gelen gezginler ve tüccarlar Tanzanya da dahil olmak üzere Doğu Afrika kıyılarını ziyaret etmeye başladı. Özellikle ilk milenyumun sonlarına doğru Kenya ve Tanzanya kıyıları uğrak bir nokta olmaya başladı. Ancak geleneksel yorumlara zıt olarak uzmanlar, buradaki kentlerin kurulmasında Arapların veya Perslerin önemli bir rolü olmadığını düşünmektedir. Özellikle kalıntılara bakıldığında, kentlerin kuruluşunda yerli izlerin olması bu görüşleri desteklemektedir. Yine bulgular arasında, Arap etkisinden çok önce kurulan ilk yerleşimlerdeki halkların, günümüzde Tanzanya'nın resmî dili olan Svahili dili konuştuğu tespit edilmiş durumdadır. İkinci milenyumun başlarında Svahili yerleşimleri, Afrika medeniyetlerini ve çevredeki kıyı kentlerini birbirine bağlayarak ticaretin gelişmesinde önemli rol üstlendi. 1200 ile 1500 yılları arasında, Tanzanya'nın güney bölgesinde yer alan Kilwa kenti, bu Svahili kentlerinden en havalı ve ileri olanlarından biriydi. Bu dönem özellikle Svahili medeniyetinin altın çağı olarak nitelendirilmektedir. 1300'lerin başında Kuzey Afrikalı gezgin İbn Battuta, Kilwa'yı ziyaret ettikten sonra burayı dünyadaki en iyi kentlerden biri olarak nitelendirmesiyle bilinmektedir. Bugün çevrede yaygın olan İslam dini ise, Svahili kıyılarında 8. ve 9. yüzyıllarda yayılmaya başladı.[4]

1498 yılında Vasco da Gama, Doğu Afrika kıyılarına erişen ilk Avrupalı oldu. 1525 yılına gelindiğinde bölgede Portekiz, yaygın bir sömürge kurdu. Burada süren Portekiz egemenliği, Ummanlı Arapların buraya ayak bastığı 18. yüzyıla kadar sürdü. Ummanlı Arapların da yardımıyla Portekizliler, Ruvuma Nehri'nin kuzeyinden atıldılar. Kıyıdaki adımlarını sağlamlaştıran Umman Sultanı Seyyid Said, Tanganika Gölü'ne kadar sınırlarını genişletti. Öyle ki 1840 yılında, başkentini Zengibar'a taşıdı. Bu ada üzerine odaklanan sultan, Orta Afrika'dan Umman'a kadarki sınırlarda bir süre egemen oldu. Bu süreçte Zengibar, Arap köle ticaretinin merkezi oldu. Bu dönemdeki Arap ve Pers egemenliği nedeniyle, Avrupalılar Tanzanya'yı köle ticaret merkezi olarak kullanamadığı gibi, bölgenin doğası ve kültürü hakkında çok sınırlı bilgiler edinebildiler.

Sömürge dönemi

Arap egemenliği bittikten sonra, Tanzanya bir Alman sömürgesi durumuna geldi. 1880'lerden 1919 yılına kadar Almanya'nın boyunduruğu altında kalan Tanzanya, Milletler Cemiyeti'nin kurulmasıyla beraber İngiliz boyunduruğuna geçti. Ancak kuzeybatı bölgesindeki, bugün Ruanda ve Burundi olarak bilinen bazı küçük ülke toprakları Belçika'ya verildi.

Çağdaş dönem

İngiliz sömürge dönemi 1961 yılına kadar sürdü. 1961 yılında ise, Kenya'da olduğundan farklı olarak bölge daha barışçıl bir şekilde bağımsızlığını elde etti. 1954 yılında Julius Nyerere, Tanganika Afrika Ulusal Birliği'ni (TANU) kurdu. TANU'nun asıl amacı, Tanganika'nın bağımsızlığı için savaşmaktı. Yeni üye alımlarından sonra TANU, bölgedeki en güçlü kurumlardan biri oldu. 1961 yılında elde edilen bağımsızlığın ardından, Nyerere'nin ilk devlet başkanlığı görevi başladı. Ancak Nyerere'nin ilk başkanlık süreci Afrika sosyalizmi dönemine geçişle ve Arusha Bildirgesi ile sona erdi.

Komşu Zengibar da 1963 yılında, üzerindeki Arap boyunduruğunu atarak Zengibar Devrimi'ne imza attı. 26 Nisan 1964 yılında ise Zengibar ile Tanganika birleştirilerek, bugünkü Tanzanya adını aldı. Nyerere'nin Tanzanya'da ikinci defa başa gelmesiyle beraber tek partili bir diktatörlük kuruldu. Bu yeni sosyalist rejim, Doğu Bloğu güçleri olan Çin, Doğu Almanya ve SSCB tarafından desteklendi. Ancak bu süreç içinde rüşvet ve siyasi bozukluklar hızla artmaya başladı.[5]

Sosyalist rejim süresince kimi köyler yakılarak, sakinleri zorla toplu tarlalarda çalışmaya yollandı. Bu durum tarımsal yeterliliği ve üretimi bozguna uğrattı.[6] Öyle ki, başta geçimlik çiftçilerle dolu olan ülke, bu yanlış siyaset yüzünden kıtlığa sürüklendi. 1970'lerin sonunda bu durum daha da kötüye gitti. Bu süreçten sonra Tanzanya, komünist Çin'den yardım almaya başladı.

Bu dönemin ardından Tanzanya, dünyanın en az gelişmiş ve dış yardıma en çok gereksinim duyan ülkelerden biri haline geldi.[7] 1980'lerin ortasından itibaren, ülke Uluslararası Para Fonu'ndan yardım alarak bazı yeniliklere imza atmaya başladı. Yine ülkedeki gayri safi yurt içi hasıla artmaya ve yoksulluk oranı düşmeye başladı.[8]

1992'de Tanzanya Anayasası birden fazla siyasi partiye izin verecek şekilde değiştirildi.[9] Tanzanya'nın 1995'te yapılan ilk çok partili seçimlerinde iktidar Chama Cha Mapinduzi ülkedeki 232 sandalyenin 186'sını kazandı. Ulusal Meclis ve Benjamin Mkapa başkan seçildi.[10]

Tanzanya'nın bağımsızlıktan bu yana cumhurbaşkanları Julius Nyerere 1962–1985, Ali Hassan Mwinyi 1985–1995, Benjamin Mkapa 1995–2005 Jakaya Kikwete 2005–2015 John Magufuli 2015–2021 ve 2021'den beri Samia Hassan Suluhu oldu.[11] Başkan Nyerere'nin uzun görev süresinden sonra, Anayasa'nın bir dönem sınırı vardır, bir başkan en fazla iki dönem görev yapabilir. Her dönem beş yıldır.[12] Her başkan iktidar partisi Chama cha Mapinduzi'yi (CCM) temsil etti.[13] Başkan Magufuli ezici bir zafer kazandı ve Ekim 2020'de yeniden seçildi. Muhalefete göre, seçim dolandırıcılık ve usulsüzlüklerle doluydu.[14]

17 Mart 2021'de Başkan John Magufuli görevdeyken ofisinde kalp komplikasyonlarından öldü.[15] Magufuli'nin başkan yardımcısı Samia Suluhu Hassan, Tanzanya'nın ilk kadın başkanı oldu.[16]

^ Wong, Kate (1 Ağustos 2005). "Flat feet and doubts about makers of the Laetoli tracks". Scientific American. 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2007.  ^ a b "Absolute Tanzania: History". 28 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009.  ^ Phyllis Martin and Patrick O'Meara. Africa. 3rd edition. Indiana University Press, 1995. ^ Mark Horton and John Middleton, The Swahili: the social landscape of a mercantile society (Oxford, 2000); Derek Nurse and Thomas Spear, The Swahili (Philadelphia, 1985). ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 17.  ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 18.  ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 19.  ^ Anna Muganda (2004). "Tanzania's Economic Reforms - and Lessons Learned" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  ^ "Tanzania 1992" 18 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. princeton.edu. ^ ""Tanzania: 1995 National Assembly election results"". 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  ^ "Presidents Of Tanzania Since Independence". WorldAtlas (İngilizce). 25 Nisan 2017. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021.  ^ "Mgoya: Why I want presidential term limit scrapped in Tanzania". The East African (İngilizce). 6 Temmuz 2020. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021.  ^ "Magufuli is Transforming Tanzania's Ruling Party From a "Benign Hegemon" Into a Malevolent One". Council on Foreign Relations (İngilizce). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021.  ^ "Magufuli wins re-election in Tanzania; opposition cries foul". www.aljazeera.com (İngilizce). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021.  ^ "John Magufuli: Tanzania's president dies aged 61". BBC News. 18 Mart 2021. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021.  ^ "Samia Suluhu Hassan becomes President following death of John Magufuli". BBC News. 18 Mart 2021. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021.