Ο αρχαίος ρωμαϊκός ναός στο Έβορα.

Έχουν βρεθεί τέχνεργα τα οποία χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. και ανήκουν στον πολιτισμό των Κάστρων. Η χώρα στην αρχαιότητα αναφερόταν ως Λουζιτανία και οι ελληνικές πηγές ανέφεραν τους κατοίκους ως Βακκαιούς, Καλλαικούς[1], Ουετονούς και Καρπετανούς. Επίσης οι κάτοικοι αναφέρονταν και ως Λουσιτανοί. Όταν επικράτησαν οι Καλλαικοί, η χώρα ονομάστηκε Καλλαικία -είναι η σημερινή Γαλικία, στον βορρά, που ανήκει τώρα στην Ισπανία. Τα παράλια της χώρας είχαν αποικισθεί από τους Φοίνικες και τους Καρχηδόνιους. Η χώρα κατακτήθηκε ύστερα από σκληρή αντίσταση, από τους Ρωμαίους, οι οποίοι πραγματοποίησαν τις πρώτες επιδρομές το 219 π.Χ. και την είχαν κατακτήσει ολόκληρη μέχρι την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, την κράτησαν δέ στην κατοχή τους μέχρι το 298 μ.Χ.. Οι Ρωμαίοι την ονόμασαν «επαρχία Λουσιτανίας» το 27 π.Χ.. Αργότερο το βόρειο τμήμα της αποτέλεσε την επαρχία της Γαλικίας, της οποίας πρωτεύουσα ήταν η Μπράγκα.

Το 409 μ.Χ. η χώρα κατακτήθηκε από βόρειους λαούς, τους Αλανούς, τους Σαρμάτες, τους Σουηβούς και τελικά τους Βησιγότθους. Στις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Σαρακηνούς και αποτέλεσε, όπως και το μεγαλύτερο τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου, τμήμα του χαλιφάτου των Ομεϋαδών. Μετά την κατάρρευση του χαλιφάτου το 750, η Πορτογαλία έγινε τμήμα του Εμιράτου και μετά το 929 του Χαλιφάτου της Κόρδοβα.

Στα τέλη του 9ου αιώνα, ο Βίμαρα Πέρες κατέκτησε την περιοχή ανάμεσα στους ποταμός Μίνιο και Ντουέρο. Μία από τις πρώτες πόλεις που ίδρυσε ήταν το Γκιμαράες, η οποία θεωρείται το «λίκνο του πορτογαλικού έθνους».[2] Ο Βίμαρα Πέρες οργάνωσε την περιοχή, η οποία απέκτησε το καθεστώς κομητείας, η οποία έγινε γνωστή ως Κομητεία της Πορτογαλίας, και ήταν τμήμα του Βασιλείου των Αστουριών και αργότερα του βασιλείου της Γαλικίας. Το 953 μ.Χ. οι ηγεμόνες της Αστουρίας έδιωξαν τους κατακτητές και απελευθέρωσαν τη Λισαβόνα. Ο Φερδινάνδος της Καστίλης κατάκτησε όλη τη χώρα και της έδωσε το όνομα «Πορτογαλία». Γύρω στο 1110 ο Αλφόνσος ο ΣΤ΄ βασιλιάς της Καστίλλης παραχώρησε την Πορτογαλία ως κομητεία στον γαμπρό του, δηλαδή το σύζυγο της κόρης του, Ερρίκο της Βουργουνδίας. Ο Ερρίκος σταδιακά ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως και ο διάδοχός του, δηλαδή ο γιος του Αλφόνσος, όταν νίκησε τους Άραβες το 1136 ανακηρύχθηκε από το στράτευμα βασιλιάς.

Από τότε ξεκινά η ανεξάρτητη ιστορία της Πορτογαλίας, που γρήγορα εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική και αποικιοκρατική δύναμη και πρωτοστάτησε στην Εποχή των Ανακαλύψεων. Ο πρίγκιπας Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος προώθησε τις εξερευνήσεις, και έτσι οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν το νησί Μαδέρα, τα Κανάρια Νησιά και το Πράσινο Ακρωτήριο στην Αφρική. Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, τη θαλάσσια οδό προς την Ινδία με τον Βάσκο ντα Γκάμα, και εξερεύνησαν τη νότια Ασία. Το 1500, ο Πέδρο Άλβαρες Καμπράλ διεκδίκησε τη Βραζιλία εκ μέρους της Πορτογαλίας. Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανέπτυξαν αποικιακό κράτος στην Αφρική, την Ινδία και τη Νότια Αμερική, ενώ θαλασσοπόροι της χώρας έφτασαν μέχρι την Ιαπωνία και την Κίνα. Οι ανακαλύψεις αυτές έφεραν οικονομική ευμάρεια στη Πορτογαλία, σηματοδοτώντας την πορτογαλική Αναγέννηση.

Η κρίση της διαδοχής το 1580 οδήγησε στην κατάληψη του θρόνου της χώρας από τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο Β΄, ο οποίος βασίλευσε στην Πορτογαλία ως Φίλιππος Α΄ της Πορτογαλίας και μέχρι το 1640 η Πορτογαλία κυβερνιόταν από αντιβασιλέα, εκπρόσωπο του βασιλιά της Καστίλλης. Η πίεση των ισπανικών συμφερόντων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του ολλανδικού κράτους στη θάλασσα και στο εμπόριο, έφερε το μαρασμό στην οικονομία της Πορτογαλίας. Οι Ολλανδοί κατέκτησαν τότε τις περισσότερες αποικίες των Πορτογάλων.

Το 1640, με την ευκαιρία της επανάστασης της Καταλωνίας, επαναστάτησαν εναντίον των Ισπανών και οι Πορτογάλοι, με τον Ιωάννη Δ΄ να ανεβαίνει στον θρόνο της Πορτογαλίας. Ανέκτησαν την ανεξαρτησία τους, αλλά ακολούθησε 25ετής πόλεμος με την Ισπανία. Ανέκτησε τη Βραζιλία και τις αφρικανικές της αποικίες, αλλά αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη Βομβάη των Ινδιών στη Βρετανία και τη Θέουτα, στα βόρεια παράλια του Μαρόκου, στην Ισπανία. Το 1755, ισχυρός σεισμός, σε συνδυασμό με το τσουνάμι και τις πυρκαγιές που ακολούθησαν, κατέστρεψε τη Λισαβόνα. Το 1775 η Πορτογαλία ταύτισε την εξωτερική της πολιτικής με της Αγγλίας και συμμετείχε σε όλους τους πολέμους εναντίον της Γαλλίας με αποτέλεσμα το 1807 να κατακτηθεί από τα νικηφόρα τότε γαλλοϊσπανικά στρατεύματα.

Όταν αποχώρησαν τα γαλλοϊσπανικά στρατεύματα στην Πορτογαλία άρχισε μια μακρά περίοδος κοινωνικών και δυναστικών ταραχών, με βασικότερο αίτιο του τριγμού της οικονομίας την ανεξαρτησία της Βραζιλίας το 1822. Η χώρα ταλανίστηκε επί σχεδόν ένα αιώνα. Κατάφερε όμως να επεκτείνει τις αποικίες της στην Αφρική.

Η είσοδος στον 20ό αιώνα σημαδεύεται από οικονομική αστάθεια που έχει πολλαπλές συνέπειες τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνική ζωή της χώρας: πολιτικές ταραχές, αναστατώσεις και στις ένοπλες δυνάμεις, εξάρτηση από ξένα οικονομικά κέντρα και μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική και τις Αφρικανικές αποικίες.

 

Ο Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ, δικτάτορας της χώρας από το 1932 μέχρι το 1968.

Το 1908 ο βασιλιάς της Πορτογαλίας ανέθεσε έκτακτες εξουσίες στον Φράνκο καταλύοντας τη συνταγματική νομιμότητα, γεγονός που προκάλεσε επαναστατικά κινήματα και οδήγησε στη δολοφονία του βασιλιά Καρόλου Α' και του διαδόχου του, Λουδοβίκου. Το 1910 η βασιλεία είχε περάσει στον Εμμανουήλ Β΄, ο οποίος ανατράπηκε και ανακηρύχθηκε προεδρική δημοκρατία[3]: πρώτος πρόεδρος της χώρας αναδείχθηκε ο Εμανουέλ ντε Αριάγκα. Όμως αυτό δεν έδωσε τέλος στις εξεγέρσεις και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η πολιτική κατάσταση ήταν ρευστή, κυριαρχούσε η βία των πολιτοφυλακών και ένας γενικά μεσοαστικός ελιτίστικος αυταρχισμός.[4] Επιπλέον, πολλές κυβερνήσεις αλληλοδιαδέχονταν η μια την άλλη, σημειώνοντας την υψηλότερη κυβερνητική αστάθεια στην Ευρώπη καθώς τέσσερις φορές άλλαξαν οι αρχηγοί του κράτους.[5] Το 1911 επήλθε χωρισμός κράτους και εκκλησίας γεγονός που έφερε σε ρήξη το νεαρό δημοκρατικό καθεστώς με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της χώρας και το Βατικανό. Η χώρα θα λάβει μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Στη διάρκεια του πολέμου ο πρόεδρος Μπερναντίνο Λουίς Ματσάντο Γκουιμαράες ανατρέπεται με πραξικόπημα από τον στρατηγό Σιντόνιο Μπερναντίνο Καρντόζο ντα Σίλβα Πάις τον Δεκέμβριο του 1917, για να δολοφονηθεί μετά ένα χρόνο ο πραξικοπηματίας. Νέες μορφές δεξιού αυταρχισμού αναδύθηκαν μεταπολεμικά: οργανώσεις της ριζοσπαστικής δεξιάς με ελιτίστικο χαρακτήρα όπως η ‘’Integralismo Lusitano’’, ή η ‘’Crusada Nun’ Alvares Pereira’’, πιο πραγματιστική στη στοχοθεσία της, ήθελαν ένα εθνικιστικό αυταρχικό καθεστώς. Το 1921 θα λάβει χώρα ένα πραξικόπημα, το οποίο θα αποτύχει, από ομάδα αξιωματικών οι οποίοι είχαν ιδρύσει το «Εθνικό Ρεπουμπλικανικό Προεδρικό Κόμμα».[4] Στη χώρα, η οποία πλήττονταν από υψηλό πληθωρισμό, μεγάλο δημόσιο χρέος και χαμηλότατη οικονομική ανάπτυξη, εδραιώθηκε τελικά, τον Μάιο του 1926 η δικτατορία του Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ: το εξαιρετικά αυταρχικό αυτό καθεστώς επιβίωσε για σαράντα οκτώ χρόνια.[6] Επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς, απαγόρευσε τα εργατικά συνδικάτα και καθιέρωσε κορπορατιστικό κράτος.[7] Επίσης υπήρξε ανεκτικό απέναντι σε άλλες φυλές μέσα στις αποικίες της, ενώ είχε υπό την προστασία του τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα αρνήθηκε για πρώτη φορά να ταυτιστεί με την εξωτερική πολιτική της Βρετανίας και έμεινε ουδέτερη. Μετά το τέλος του πολέμου άντεξε σε εσωτερικούς κλυδωνισμούς που προκάλεσαν απεργίες και αντιμετώπισε επιτυχώς στρατιωτικό κίνημα το 1947. Το καθεστώς Σαλαζάρ υπήρξε ανθεκτικό επειδή οι αντίπαλοί του ήταν διαιρεμένοι και εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν. Το καθεστώς ενισχύθηκε το 1949 όταν η χώρα έγινε μέλος του ΝΑΤΟ.

Το 1963, στη Λισαβόνα, 1.000 φοιτητές αψήφησαν την απαγόρευση του καθεστώτος Σαλαζάρ και συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του Πανεπιστημίου, διεκδικώντας το αυτονόητο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δικαίωμα, να συστήνουν φοιτητικούς συλλόγους. «Κάτω το 044032» έγραφε ένα από τα πανό. Ο αριθμός ανταποκρινόταν στο διάταγμα που απαγόρευε τους συλλόγους και τις φοιτητικές εκδηλώσεις, ακόμη και τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Φοιτητών, ένα ακόμη αίτημα των Πορτογάλων φοιτητών. Όλα αυτά δεν φάνηκαν να συγκινούν τους δύο γηραιούς, σκληρούς και επί δεκαετίες δικτάτορες της Ιβηρικής Χερσονήσου, τον Φρανθίσκο Φράνκο της Ισπανίας και τον Σαλαζάρ της Πορτογαλίας, οι οποίοι συναντήθηκαν στις 15 Μαΐου του 1963 για να συζητήσουν «διεθνή και εσωτερικά προβλήματα». Η ώρα της αποχώρησής τους απείχε ακόμη αρκετά[8].

 

Η πορτογαλική Αφρική πριν την ανεξαρτησία της το 1975.

Από το 1961 έως το 1974 η Πορτογαλία προσπάθησε να διατηρήσει με πολέμους τις αποικίες που της είχαν απομείνει. Στη δεκαετία του 1970 ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι οι οποίοι προσπαθούσαν να κρατηθούν με τη βία στην Αφρική. Η διαδικασία της αποαποικιοποίησης των Πορτογαλικών αποικιών ήταν αποτέλεσμα του υψηλού οικονομικού και έμψυχου κόστους –το 25% της Πορτογαλικής νεολαίας υπηρετούσε στις ένοπλες δυνάμεις– αλλά και της πτώσης της δικτατορίας το 1974 [9]. Τον Απρίλιο του 1974 έγινε η λεγόμενη «Επανάσταση των Γαρυφάλλων», το αναίμακτο πραξικόπημα από αριστερούς στρατιωτικούς, οι οποίοι και οδήγησαν τη χώρα στη δημοκρατία. Παράλληλα η χώρα απέδωσε την ανεξαρτησία στις αποικίες της και επέστρεψαν στην Πορτογαλία πάνω από ένα εκατομμύριο Πορτογάλοι μετανάστες, κυρίως από την Ανγκόλα και τη Μοζαμβίκη. Η τελευταία αποικία που παρέδωσαν ήταν το Μακάου, που αποδόθηκε στην Κίνα το 1999. Το 2002 οι Πορτογάλοι αναγνώρισαν και επίσημα την ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ.

Το 1986 η Πορτογαλία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε Ε.Ο.Κ.) και το 1999 μπήκε στη ζώνη του ευρώ.