Historia Orixes

Non se coñece con seguridade a data do primeiro asentamento humano en Almagro. É moi posible que existise un na Idade de Bronce polos indicios achados ao redor das Casas Mestrais e en paraxes exteriores ao centro urbano. Durante a época romana parece que foi habitada, segundo consta polo testemuño de Galiano e Ortega, que creu ver un acueduto durante as obras no actual Paseo da Estación. Acháronse así mesmo moedas desa época e unha lápida romana que se exhibe no Concello, proveniente da Ponte Romana de Zuqueca, en Granátula [1]

Época visigoda

De tempos visigodos non quedan vestixios salvo algunhas columnas decoradas con rombos tallados a bisel, espalladas pola poboación. De época árabe vén o propio nome da poboación, coa característica arxila avermellada do lugar de cor almagre. Durante o século XIII Almagro quedou escurecida pola próxima Oreto ou Oretum (Granátula de Calatrava) e por Calatrava la Vieja, pero ao ser elixida polos mestres da Orde de Calatrava en devandito século como lugar de residencia e centro gobernativo das súas posesións pasará a primeiro termo.

Séculos XI ao XIV

A tradición asegura que o mestre don Gonzalo Yáñez concedeu foro á vila en 1213, confirmado por Fernando III en 1222. En 1273 Afonso X o Sabio convocou Cortes en Almagro e en 1285 efectuouse a escritura de Conveniencia entre o mestre Ruy Pérez Ponce e os almagreños sobre os fornos, o zocodover, os portádegos. No século XIV a vila xa tiña unha muralla e unha parroquia, San Bartolomé o Vello, edificios públicos como as carnicerías, o aholí ou pósito, o cárcere, casas do Concejo e un castelo absorbido polas Casas Maestrais.

Reconquista

O avance da Reconquista fixo que se reunisen aquí as tropas camiño da fronteira e Pedro I o Cruel mandará apresar ao mestre Juan Núñez de Prado en 1355 nos palacios Maestrais.

O comercio arraigou na vila coa concesión de dúas feiras por Henrique II en 1374. Ademais, verá reunirse os Capítulos Xerais da Orde de Calatrava, tanto na capela de san Bieito dos Palacios Maestrais, como na Igrexa de Santa María dos Llanos (Antiga Patroa da Cidade), ambas as dúas desaparecidas. No século XV a incorporación do mestrado á Coroa en 1487 non variará a situación. Agora é o Gobernador quen habita os Palacios Maestrais. En 1493, Cisneros dirixiu a fundación do mosteiro das franciscanas de Santa María dos Llanos, que se anexionará á igrexa do mesmo nome, tamén desaparecida.

Os problemas financeiros do emperador Carlos V fixeron aos banqueiros alemáns Fugger beneficiarios das rendas das minas de Almadén e vinculáronos a Almagro, traendo consigo aos seus administradores Wessel, Xedler, entre outros, cuxas casas solariegas consérvanse aínda.

Séculos XVI e XVII

Nos séculos XVI e XVII a poboación prosperou. A vila creceu e embeleceuse, saíu das murallas. Creáronse os arrabais de San Pedro, Santiago, San Ildefonso, San Juan, San Sebastián e San Lázaro. O clavero Fernando Fernández de Córdova y Mendoza fundou o mosteiro e a universidade menor da nosa Señora do Rosario e o comendador maior don Gutierre de Padilla o Hospital da Misericordia e o Mosteiro da Asunción de Calatrava. Construíronse a igrexa parroquial da Nai de Deus, o convento da Encarnación, as oficinas dos Fugger e multitude de casas particulares. Reformáronse a igrexa de San Blas, a Praza, o Concello etc. A crise dos últimos anos do século XVI e comezos do XVII non freou o pulo construtor en Almagro. Os franciscanos levantaron o Convento de Santa Catalina. Instaláronse os agostiños, os xesuítas, os irmáns de San Xoán de Deus. Os ascendentes do Conde de Valdeparaíso construíron o seu palacio.

Século XVIII

Durante o século XVIII Almagro viviu un esplendor pasaxeiro, mercé ao apoio da cidade ao candidato Borbón, Filipe V, e ao oficio de Juan Francisco Gaona e Portocarrero, Conde de Valdeparaíso, ministro de Facenda do Rei. Nomeouse a vila capital da provincia da Mancha durante algo máis dun decenio (1750-1761). Durante ese tempo a vila sufriu grandes estragos a causa do terremoto de Lisboa, como indicou en carta do 9 de novembro de 1755 ao Marqués de Santa Cruz, o seu administrador, Andrés:

Houbo moitas ruínas e algunhas desgrazas, e con especialidade na vila de Almagro é onde todos os templos e conventos e moitas casas padeceron moito, maiormente os conventos de San Francisco e Santo Domingo, e asegura un soado mestre de obras que hai nesta terra chamado Juan Alejandro Núñez que non se poderá reedificar o esnaquizo feito en Almagro con catorce millóns de reais (Arquivo Histórico Provincial de C. Real)[2]

Fracasado o intento de reactivación administrativa, o Conde promoveu a actividade económica mediante a industria téxtil. Logo dalgún soado fracaso, correu mellor sorte a organización da industria de blondas e encaixes, que co tempo dotaría a Almagro dun dos seus principais sinais de identidade.

As desamortizacións emprendidas polos gobernos de Carlos III provocaron o desmantelamento dos edificios relixiosos máis importantes, o que prexudicou considerablemente a conservación do patrimonio arquitectónico da vila; a decadente universidade menor desapareceu co primeiro cuarto do século XIX e nese século os calatravos, cansos da aspereza do sacro convento do Castelo de Calatrava a Nova, situado nun frío, alto e illado niño de aguias, deixan a fortaleza e trasladan o Sacro Convento a Almagro. A comodidade resultou efémera. En 1796, Carlos IV concede a Almagro o título de cidade.

Invasión francesa

A Invasión francesa viu instalarse en Almagro unha activa loxa masónica bonapartista.

Século XIX

A cidade padeceu as guerras carlistas e algúns dos bens da Igrexa e o concello foron afectados polas desamortizacións de Mendizábal e Madoz. Almagro experimentou unha forte decadencia, motivada en parte pola competencia da capital Cidade Real. Con todo, desenvolveuse unha industria artesanal de famoso encaixe de bolillos, as súas típicas blondas, e adquiriu xusta fama un prato típico aliñado dunha forma especial, as berenxenas de Almagro. En 1845 construíuse unha nova praza de Touros cos materiais da torre da antiga parroquia de San Bartolomé, demolida ese ano, e onde o toureiro Joaquín Rodríguez Ortega "Cagancho" deu a súa famosa "espantada" en 1927 (de aí o dito castelán "quedar peor que Cagancho en Almagro"), e que foi incendiada na tarde do 25 de agosto de 1932 por un público irado ao negarse o toureiro a lidar. Perdéronse así os primitivos palcos, realizados en madeira, con pés dereitos e zapatas. Introduciuse así mesmo o telégrafo (1858), o ferrocarril (1860) e a luz eléctrica (1897) e creouse un cuartel provincial de cabalaría (1863), un casino e un coliseo ou teatro (1864). En 1886 derrúbanse as murallas aínda que as portas da cidade permanecerían en pé ata os anos 30 do século XX.

Século XX

Durante os anos cincuenta do século XX descóbrese e restáurase o Curral de Comedias e refórmase a Casa do Concello e o conxunto da Praza Maior. En 1972 declárase Almagro Conxunto Histórico-Artístico. Restáuranse e rehabilítanse fermosos edificios, non só igrexas ou palacios, senón tamén modestas vivendas e ermidas e nace o Museo do Teatro, nun principio agochado no que foron hortos e bodegas das Casas Mestrais e agora nun edificio deseñado a tergo para el. Almagro convértese en referente teatral e cultural da rexión co Festival Internacional de Teatro Clásico, e outras actividades culturais diversas, turísticas etc. Actualmente, Almagro presenta a súa candidatura a Cidade Patrimonio da Humanidade, pola súa cualificación de "Cidade da cultura e o teatro".

↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 25 de novembro de 2009. Consultado o 22 de agosto de 2018.  ↑ Cf. José Muñoz, "Terremoto de Lisboa. Carta del Administrador al Marqués de Santa Cruz", en El Viso Único núm. 3 (2004), p. 5 http://www.adelaidoalmodovar.es/elvisounico/media/vu3.pdf Arquivado 08 de xuño de 2013 en Wayback Machine. En otras ocasiones terremotos más leves se han sentido con especial intensidade en Almagro, lo que es debido al entorno geológico volcánico de la comarca en que se sitúa.