Godło Azerbejdżańskiej SRR

Pierwszym królestwem, które pojawiło się na omawianym terenie, było królestwo Manna – ok. IX w. p.n.e. Przetrwało ono do początku VII w. p.n.e., później zaś weszło w skład państwa Medów[1].

Islam na terenie dzisiejszego Azerbejdżanu rozprzestrzenił się gwałtownie po jego podboju przez Arabów w VII-VIII w. Po upadku władzy arabskiej powstało kilka częściowo niepodległych państewek. W XI w. nastąpiło podbicie regionu przez Turków Seldżuckich – zdominowali oni Azerbejdżan i stali się przodkami dzisiejszych Azerbejdżan. W latach trzydziestych XIII wieku Azerbejdżan podbili Mongołowie i był on następnie głównym ośrodkiem władzy Ilchanidów[2][3].

 Granica imperium seldżuckiego 1092

Włączenie Azerbejdżanu do Wielkiego Imperium Seldżuckiego w XI wieku odgrywa ważną rolę w kształtowaniu narodu azerbejdżańskiego. Formowanie się narodu azerbejdżańskiego kończy się w XIII wieku[4].

 Qara Qoyunlu (1407–1468).

Na początku XI wieku region ten był stopniowo najeżdżany przez fale Turków Oghuz z Azji Środkowej, którzy w tym czasie przyjęli turkmeńską nazwę etniczną. Pierwszą z tych tureckich dynastii było imperium seldżuckie, które wkroczyło do Azerbejdżanu w 1067 r.[5]

 Mapa polityczna Konfederacji Aq Qoyunlu w języku angielskim, rok śmierci Uzuna Hasana, 1478

Po śmierci Timura w regionie powstały dwa niezależne i rywalizujące ze sobą państwa tureckie: Qara Qoyunlu i Aq Qoyunlu. Aq Qoyunlu i Qara Qoyunlu składały się głównie z plemion tureckich mówiących po azersku i miały dwupaństwową strukturę konfederacką, co wzmocniło ich samorządy lokalne[6][7][8]. Niektórzy historycy uważają, że są to współcześni Azerbejdżanie[9][10].

Azerbejdżan od XV do XVIII w. był częścią Iranu znajdującego się wówczas pod rządami Safawidów.

Po rozpadzie imperium Afshar w 1747 r. w Azerbejdżanie i irańskim Azerbejdżanie powstały chanaty (królestwa) pochodzenia azerbejdżańskiego. okres ten jest uważany za okres feudalnej fragmentacji Azerbejdżanu[11][12][13].

Okres chanatów uważany jest za okres rozbicia feudalnego Azerbejdżanu. Tym samym rozpoczął się półwieczny okres niepodległości Azerbejdżanu, choć w warunkach głębokiej dezintegracji politycznej i wojny domowej[14].

Po wojnach rosyjsko-perskich w latach 1804–1813 i 1826–1828 Qajar Iran został zmuszony do oddania swoich kaukaskich terytoriów Imperium Rosyjskiemu; traktaty z Gulistanu z 1813 r. i Turkmenczaju z 1828 r. określają granicę między carską Rosją a Kadżarem należącym do Iranu[14].

Od 1872 w Baku na skalę przemysłową wydobywano ropę naftową. Odkrycie to zapoczątkowało ekspansywny rozwój tego miasta.

Azerbejdżan ma bogate dziedzictwo kulturowe. Wyróżnia się tym, że jest pierwszym krajem, w którym zaczęto wystawiać sztuki widowiskowe, takie jak opera i teatr, wśród krajów, w których muzułmanie stanowią większość[15].

Po ponad 80 latach przynależności do Imperium Rosyjskiego na Kaukazie, w 1918 roku powstała Azerbejdżańska Demokratyczna Republika. Azerbejdżan został najechany przez wojska sowieckie w 1920 roku, co doprowadziło do powstania Azerbejdżańskiej SRR. Na początku okresu sowieckiego ostatecznie ukształtowała się tożsamość narodowa Azerbejdżanu. Azerbejdżan pozostawał pod rządami sowieckimi aż do rozpadu Związku Radzieckiego w 1991 roku, po którym proklamowano niepodległą Republikę Azerbejdżanu. Wrogie stosunki z sąsiednią Armenią i konflikt o Górski Karabach znajdują się w centrum polityki Azerbejdżanu od czasu uzyskania niepodległości[16].

Po rozpadzie Zakaukaskiej Demokratycznej Republiki Federacyjnej w maju 1918, Azerbejdżan uzyskał niepodległość – powstała Demokratyczna Republika Azerbejdżanu. W kwietniu 1920 Azerbejdżan został zajęty przez Armię Czerwoną.

Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka w latach 1920–1922 była częścią państwa radzieckiego przed powstaniem ZSRR, w latach 1922–1936 razem z Gruzją i Armenią wchodziła w skład ZSRR jako część Zakaukaskiej Federacyjnej SRR, w 1936 weszła w skład ZSRR bezpośrednio.

Znaczna część Azerbejdżanu znalazła się poza ASRR, na terenie Iranu. Tamtejsi działacze wraz z Irańczykami próbowali w 1920 powołać Republikę Gilańską[17], co jednak nie udało się. W listopadzie 1945 powstała tam Autonomiczna Republika Azerbejdżanu. Niektórzy z jej twórców liczyli na to, że terytorium Iranu zamieszkiwane przez Azerbejdżan zostanie wcielone do ZSRR. Do utworzenia w ten sposób „Wielkiego Azerbejdżanu” dążył m.in. pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Azerbejdżańskiej SRR Mir Cəfər Bağırov[18]. Ostatecznie gdy rząd ZSRR wycofał swoje poparcie dla republiki, ta została zlikwidowana przez wojska irańskie.

30 sierpnia 1991 Azerbejdżan ogłosił niepodległość, która została formalnie uznana dopiero 18 października 1991. 21 grudnia 1991 państwo przystąpiło do Wspólnoty Niepodległych Państw. Od ogłoszenia niepodległości trwa konflikt z Armenią o Górski Karabach.

Na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 742 z 14 lutego 1992 roku Azerbejdżan został członkiem ONZ[19].