Հյուսիսային Սենտինել կղզի

Պատմություն Վաղ պատմություն

Հյուսիսային Սենտինելի գոյության մասին տեղյակ են եղել անդամանյան Օնգե ցեղի անդամները՝ այն իրենց լեզվով կոչելով «Չիա դաաԿվոկվեյե»[1][2]։ Չնայած մինչ օրս կղզու բնակիչների մասին քիչ տեղեկություն կա, ենթադրվում է, որ օնգեները սենտինելցիների հետ որոշակի մշակութային նմանություններ ունեն[2]։ Այնուամենայնիվ, օնգեները, ովքեր տվյալ տարածաշրջան էին բերվել 19-րդ դարում բրիտանացիների կողմից, հաղորդակցվելիս չեն հասկացել սենտինելյան լեզուն, ուստի առավել հավանական է երկու ցեղերի տևականորեն անջատ լինելը[1][2]։

Բրիտանական ժամանակաշրջան

Հյուսիսային Սենտինել կղզու (նշված կարմիրով) և Անդամանյան կղզիների ուրվագծային քարտեզ

Պատմությանը հայտնի առաջին հիշատակումը կղզու մասին արվել է 1771 թվականին՝ ոմն բրիտանացի աշխարհագետ Ջոն Ռիչիի կողմից, ով Բրիտանական Օստ-Հնդկական ընկերությանը պատկանող «Դիլիջենթ» ծովագրական հետազոտանավի տախտակամածից նկատել էր, որ մոտակա կղզում առկա են «բազմաթիվ լույսեր»[1][3][4]։ 1867 թվականի մարտ ամսին դեպի կղզի ճամփորդություն է կատարել Հոմֆրի անունով մի գաղութապետ[5]։ Նույն տարվա անձրևային շրջանի ավարտին կղզու խութերում խորտակվում է «Նինվե» անվամբ հնդկական առևտրային նավը։ 106 մարդուց բաղկացած նավի անձնակազմը և ուղևորները նավակներով հասնում են մինչև կղզու ափ, որտեղ նրանց զինված հարձակմամբ դիմավորում են սենտինելյան բնիկները։ Ի վերջո, նավաբեկությունից փրկվածներին օգնության է հասնում բրիտանական նավատորմին պատկանող մի ռազմանավ[4]։

1880 թվականի հունվարին կղզում վայրէջք է կատարում բրիտանական մի արշավախումբ՝ նահանգապետ-կառավարիչ Մորիս Վիդալ Պորտմանի ղեկավարությամբ՝ նպատակ ունենալով ուսումնասիրել տեղաբնիկների սովորույթները։ Անտառներում հանձնախումբը գտնում է փորված կածաններ և բազմաթիվ փոքր և լքված գյուղեր։ Մի քանի օր անց, խումբը գերեվարում է վեց սենտինելցու, որոնցից երկուսը տարեց ամուսիններ էին, իսկ չորսը՝ երեխաներ։ Բնիկներին հանձնախումբն իր հետ տանում է Պորտ Բլեյր նավահանգիստ։ Փախցվածների համար պատասխանատու գաղութարար սպան իր հուշերում գրում էր, որ նավահանգիստ հասնելուն պես գերեվարվածներն անմիջապես հիվանդանում են, ծերունին ու կինը շուտով մահանում են, իսկ երեխաներին ստիպված մեծաթիվ նվերներով ետ են ուղարկում իրենց հայրենի կղզի[1][3][5]։

Պորտմանը երկրորդ անգամ կղզի է այցելում 1883 թվականի օգոստոսի 27-ին՝ այն բանից հետո, երբ Կրակատաու հրաբխի ժայթքումից առաջացած աղմուկը Պորտմանը սխալմամբ ընկալում է որպես նավի կայանման կրակոցային ազդանշան։ Կղզի է իջնում փոքր խումբ և այնտեղ թողնում բազմաթիվ նվերներ։ Կղզին լքելուց հետո խումբը վերադառնում է Պորտ Բլեյր[1][5]։ 1885 թվականի հունվարից մինչև 1887 թվականի հունվարն ընկած ժամանակահատվածում Պորտմանը բազմաթիվ առիթներով կրկին այցելում է կղզի[5]։

Հետագա զարգացումներ

Տեղաբնիկները զինված դիմավորում են ափի մոտ գնտվող նկարահանող անձնակազմին։ Տեսանյութի էկրանային պատկերը վերցված է «National Geographic»-ի անավարտ վավերագրական ֆիլմից (1975)

Հրաման ստանալով բարեկամական հարաբերություններ հաստատել տեղաբնիկների հետ՝ հնդկական հետախուզական խմբերը 1967 թվականից սկսած մի քանի տարին մեկ անգամ կարճատև վայրէջքներ էին կատարում կղզում։ 1975 թվականին Բելգիայի թագավոր Լեոպոլդ III-ը Անդամանյան կղզիներ ճամփորդության ընթացքում տեղացի պաշտոնյաների հետ գիշերով նավարկում է Հյուսիսային Սենտինելի ջրերում։ 1977 և 1981 թվականներին կղզու ծանծաղուտների մեջ են խրվել համապատասխանաբար «Ռասլի» և «Փրիմռոուզ» նավերը։ Հայտնի է նաև այն փաստը, որ կղզու ջրերում ավերված նավերում բնիկները սովորաբար երկաթ են որոնում։ Պորտ Բլեյրի բազմաթիվ բնակիչներ իրենց հերթին այցելել են կղզու մոտակա ջրերը՝ փորձելով գտնել խորտակված նավերի բեռները։ 1991 թվականին փրկարարական ջոկատներին նավերի ապամոնտաժման լիազորություն է տրվել։

1981 թվականի օգոստոսի 2-ին «Փրիմռոուզ» նավը հայտնվում է կղզու խութերում։ Խորտակվելու վտանգ նավը չուներ, ուստի ռադիոալիքներով օգնության ազդանշան ուղարկելուց հետո անձնակազմը ստիպված էր մի քանի օր սպասել օգնության ժամանմանը։ Լույսը բացվելուն պես ծովայինները նկատում են, որ նավից ընդամենը մի քանի հարյուր մետր հեռու առկա է արևադարձային կղզի, որն առաջին հայացքից անմարդաբնակ տեսք ուներ։ Աշխատակազմի մի մասը լաստանավով փորձում է լողալ դեպի կղզին։ Շուտով նավի աշխատակիցները ափի մոտ նկատում են մերկ սևամորթերի, որոնք նիզակներով, նետ ու աղեղով կամ այլ պարզունակ զենքերով, փորձում էին հեռու քշել մոտեցողներին։ Ալեկոծման շնորհիվ անձնակազմին հաջողվում է հեռու մնալ բնիկների կրակահերթից։ Մեկ շաբաթ անց նավի անձնակազմը փրկվում է «Indian Oil And Natural Gas Commission» (ONGC) անդրազգային կազմակերպության ուղղաթիռի օդաչուների կողմից։

1975 թվականին «National Geographic» հեռուստացանցի աշխատակիցները, վավերագրական ֆիլմ նկարահանելու նպատակով իջնում են կղզու ափ, այնտեղ թողնում որոշակի քանակությամբ կոկոսներ ու բանաններ (որոնք չեն աճում կղզում), ինչպես նաև այլ «ժամանակակից» պարագաներ և մի քանի մետրով ետ լողում կղզուց՝ սպասելով բնիկների ժամանմանը։ Շուտով ափ են հասնում բնիկները և սկսում նիզակներ նետել նկարահանման անձնակազմի ուղղությամբ։ Բնիկներից մեկին նույնիսկ հաջողվում է նիզակը մխրճել ռեժիսորի ազդրի մեջ[6]։

Արտաքին տեսաֆայլեր Սենտինելցի բնիկների կարճատև հաղորդակցումը հնդիկ մարդաբանների հետ (1991)։

Sentinelese Contact with Indians(անգլ.)

Առաջին խաղաղ հաղորդակցությունը տեղի է ունեցել 1991 թվականի հունվարի 4-ին՝ Հնդկաստանի մարդաբանության ինստիտուտի տնօրեն Թրիլոքինաթ Փանդիթի ղեկավարությամբ։ Մոտենալով ափին՝ Փանդիթի արշավախումբը սկսում է կոկոսներ նետել դեպի ափ։ Զարմանալիորեն, բնիկներն առանց խուճապի մոտենում և սկսում են կոկոսները հավաքել։ Այնուամենայնիվ, աշխատանքն ավարտելուց հետո բնիկները փոքր նետերով սկսում են նախազգուշական ժեստեր կատարել, որպեսզի եկվորներն անմիջապես հեռանան իրենց կղզուց[6]։ 1997 թվականին Հնդկաստանի կառավարությունը որոշում է դադարեցնել նման այցելությունները։

Տեղաբնիկներին նույնիսկ հաջողվել է փրկվել 2004 թվականին Հնդկական օվկիանոսում տեղի ունեցած երկրաշարժից ու ցունամիից։ Կառավարությունը ռազմական ուղղաթիռ է ուղարկում, որպեսզի վերջինս փորձի հնարավոր տուժածներին օգնություն ցուցաբերել, ինչպես նաև պարզել կղզու վիճակը[6]։ Այնուամենայնիվ, բնիկները սկսում են նիզակներ նետել ուղղաթիռի ուղղությամբ[1][4][7]։ Չնայած երկաշարժի պատճառով կղզու մակերևույթը մասնակիրոն դեֆորմացվել է, սենտինելցիները ենթադրաբար արդեն հարմարվել են նոր պայմաններին։

2006 թվականի հունվարի 26-ին կղզու ջրերում ապօրինի կերպով հայտնված երկու ձկնորս սպանվում են բնիկների նիզակներից[8]։

2018 թվականի նոյեմբերին, 26-ամյա ամերիկացի քրիստոնյա միսիոներ Ջոն Ալեն Չոն, ապօրինի կերպով փորձել է մուտք գործել կղզի՝ բնիկների շրջանում քրիստոնեություն քարոզելու համար։ Չոյին այդտեղ հասցրած յոթ ձկնորսները տեսել էին, թե ինչպես են բնիկներն անմիջապես հարձակվել նրա վրա՝ նետերով ու աղեղներով սպանելով նրան, այնուհետև կիսով չափ թաղել լողափի ավազի մեջ[9]։

↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ andaman%org անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: ↑ 2,0 2,1 2,2 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ UPA3 անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: ↑ 3,0 3,1 Ադամ Գուդհարթ (2000) «Վայրենիների վերջին կղզին» Archived 2012-08-25 at the Wayback Machine., «Ամերիքըն սքոլար», աշուն, 2000(անգլ.) ↑ 4,0 4,1 4,2 Pandya (2009) էջ՝ 362-363 ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Ratha; Pfeffer; Behera (1997) էջ 288. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Արգելված կղզին»։ «Thelivingmoon.com»։ նոյեմբեր 25, 2013(անգլ.) ↑ Բանքոմ, Էնդրյու (փետրվարի 6, 2010)։ «Մեկ շնչով մի ամբողջ ժողովուրդ ու լեզու կվերանա»։ «The New Zealand Herald»։ «The Independent»։ Վերցված է նոյեմբերի 1, 2011(անգլ.) ↑ Փիթեր Ֆոստեր (2006)։ «Քարե դարի ցեղը սպանել է կղզուն մոտ գտնվող ձկնորսների» «The Telegraph», վերցված է հոկտեմբերի 11, 2011(անգլ.) ↑ «Հյուսիսային Սենտինել կղզում բնակվող վայրի ցեղի ներկայացուցիչներն ամերիկացու են սպանել. India Today»։ «Tert.am»։ նոյեմբերի 21, 2018։ Վերցված է նոյեմբերի 30, 2018