Mapa Argentyny z 1888 r.

Przed przybyciem Europejczyków w 1516 r. terenami obecnej Argentyny władali Indianie. W 1536 Hiszpan Pedro de Mendoza założył Buenos Aires. Do 1776 r. ziemie te leżały w obrębie wicekrólestwa Peru, a następnie weszły w skład wydzielonego wicekrólestwa La Platy ze stolicą w Buenos Aires. W 1806 r. Buenos Aires zostało zaatakowane przez flotę brytyjską. Najeźdźcy zdobyli miasto, jednakże wkrótce zostali pokonani przez armię obywatelską.

W 1810 r. antyhiszpańskie powstanie Kreolów obaliło wicekróla. Odtąd 25 maja obchodzone jest święto narodowe – na cześć rewolucji z 1810 r. W walkach, w których w latach 1814–1815 siłami argentyńskimi dowodził generał José de San Martín, wojska hiszpańskie zostały wyparte z kraju. 9 lipca 1816 r. kongres przedstawicieli prowincji proklamował w San Miguel de Tucumán niepodległość Zjednoczonych Prowincji La Plata. Rocznice tego dnia są obchodzone jako święto niepodległości.

W latach 1835–1852 władzę dyktatorską w Argentynie sprawował generał Juan Manuel de Rosas, obalony w wyniku przewrotu generała Justo Urquizy, który, po wprowadzeniu w 1853 r. systemu federalnego, został w 1854 r. pierwszym prezydentem Konfederacji La Platy. Tymczasową stolicą było Buenos Aires.

W latach 1878–1881 wojska argentyńskie, dowodzone przez generała Julio Argentino Roca, włączyły do Argentyny wschodnią Patagonię. Zachodnią część regionu anektowało Chile w porozumieniu z Argentyną na mocy traktatu z Buenos Aires (1881 rok).

W XX wieku miały miejsce liczne wojskowe zamachy stanu. Kraj tkwił w permanentnym kryzysie polityczno-gospodarczym. Po zakończeniu I wojny światowej doszło do serii wystąpień rewolucyjnych. W styczniu 1919 roku w stolicy wybuchły zamieszki, które do historii przeszły jako Tragiczny Tydzień. Zamieszki wywołali pracownicy wywodzący się z kręgów związków o profilu anarchistycznym i komunistycznym. Rząd do stłumienia zamieszek wykorzystał policję i wojsko[1]. W tym samym roku na prowincji wybuchł konflikt zwany jako La Forestal, który rozegrał się między pracownikami a właścicielami brytyjskich firm. Również w tym konflikcie rząd zainterweniował poprzez użycie wojska[2].

W latach 20. do władzy dochodzi Radykalna Unia Obywatelska na czele z prezydentem Hipólitem Yrigoyenem. Jako przedstawiciel interesów polityczno-społecznych klas średnich prezydent realizował reformy społeczne i podejmował działania w celu umocnienia władzy centralnej kosztem władz lokalnych. Za pierwszej kadencji wprowadził wiele liberalnych reform i metodycznie przestrzegał konstytucji, rezygnując ze stanowiska w 1922. Podczas drugiej kadencji zrezygnował z dawnego radykalizmu, a kręgi militarne uzyskały silne poparcie społeczne, które Yrigoyen utracił na skutek brutalnego prześladowania ruchów strajkowych i światowego kryzysu finansowego[3]. Coraz bardziej niepopularny prezydent obalony został przez wojskowy zamach stanu, na czele którego stanął[3] José Félix Uriburu.

Po krótkich rządach wojska w 1938 roku prezydentem został Ramón Castillo, będący kandydatem konserwatystów. Castillo nie cieszył się popularnością rodaków, a do władzy doszedł na skutek fałszerstw wyborczych. Rząd konserwatystów został obalony przez wojsko w 1943 roku. Przywódcą puczu i tymczasowym prezydentem został Arturo Rawson Corvalán, któremu jednak wkrótce władzę odebrali pozostali uczestnicy spisku. Kolejnym prezydentem z ramienia junty został Pedro Ramírez[4]. W obozie wojskowych cały czas trwała walka o władzę. Pretekstem do kolejnego puczu była sytuacja ze stycznia 1944 roku, gdy Ramírez zawiesił stosunki dyplomatyczne z mocarstwami Osi. Został on wówczas obalony na rzecz generała Eldemiro Farrella. W marcu 1945 roku Argentyna dołączyła do koalicji alianckiej. Dużą popularność w rządzie wojskowych zdobył Juan Perón. Perón wziął udział w wyborach prezydenckich z 1945 roku, w których wystartował jako kandydat założonej przez siebie Partii Pracy[5].

 

Juan Perón wraz z małżonką Evą Perón podczas swoich rządów w Argentynie

Perón w wyborach z 1945 roku pokonał kandydata wystawionego przez koalicję centrystów z Radykalnej Unii Obywatelskiej, Komunistycznej Partii Argentyny, najbardziej konserwatywnej frakcji Narodowej Partii Autonomistycznej i Partii Socjalistycznej. Prezydentem nominowany został w 1946 roku. Uniknął on uwikłania kraju w zimną wojnę i zrezygnował z wyboru pomiędzy kapitalizmem i socjalizmem. Doradcom ekonomicznym polecił opracowanie planu pięcioletniego[6]. Chcąc uniezależnić gospodarkę argentyńską od wpływów zachodnich, znacjonalizował koleje należące głównie do firm brytyjskich i francuskich[7]. Reformy doprowadziły do wzrostu płac realnych o około 35% do roku 1949, a dochodu krajowego z 40 do 49 procent. Zabezpieczeniami społecznymi objęto niemal wszystkich robotników, a opieka zdrowotna stała się powszechna dla wszystkich obywateli[8][9][10].

W rządzie Peróna znalazło się miejsce zarówno dla bogatych przemysłowców, jak i socjalistów. Prezydent zachęcał związki zawodowe do wywoływania strajków przeciwko pracodawcom, którzy niechętnie przyznawali pracownikom przywileje. Strajki pozwoliły rządowi na dokonanie reformy prawa pracy, jednakże na trwałe nastawiły przeciwko peronistom przedstawicieli dużych przedsiębiorstw. Związki zawodowe przybrały na liczebności z 500 tysięcy do ponad 2 milionów w roku 1950. Na liczebności zyskał przede wszystkim properonistowski CGT, który stał się największym związkiem w kraju[6]. W trakcie pierwszej kadencji prezydenta Partia Pracy przekształciła się w ugrupowanie o nazwie Partia Justycjalistyczna.

Rząd przywrócił stosunki dyplomatyczne z ZSRR[11]. Polityka odnowienia relacji z ZSRR wraz z próbami uzyskania suwerenności gospodarczej spotkały się z oporem USA. Wprowadziły one antyargentyńskie embargo. USA chciały w ten sposób uchronić swoje inwestycje komercyjne w przemyśle naftowym[12]. Rząd USA widział w działaniach rządu Argentyny próbę budowy komunizmu w Ameryce[13]. Rząd argentyński, w obawie o kondycję gospodarki, wynegocjował z amerykańskim ambasadorem uwolnienie argentyńskich aktywów USA w zamian za preferencyjne traktowanie towarów amerykańskich. Perón jako zwolennik zaangażowania odmówił przystąpienia kraju do GATT i Międzynarodowego Funduszu Walutowego[14]. W okresie jego rządów Argentyna przyjmowała licznie uciekających z Europy funkcjonariuszy państw faszystowskich, szczególnie naukowców, których doświadczenia miały pomóc m.in. we wprowadzeniu w Argentynie europejskich technologii i rozwoju naukowym państwa[15]. Jednocześnie umożliwił Żydom awans społeczny, zezwolił na pełnienie przez nich funkcji politycznych oraz nie sprzeciwiał się żydowskiej imigracji do Argentyny[16].

W 1951 roku Perón ponownie został wybrany na prezydenta kraju, zyskując ponad 60% głosów[17]. Druga kadencja rozpoczęła się dla rządu niekorzystnie ze względu na suszę, która w tym czasie ogarnęła region i wywołała kryzys gospodarczy[2]. Napięta sytuacja doprowadziła do coraz ostrzejszej rywalizacji między rządem a konserwatywną i lewicową opozycją. Perón próbował pozbawić opozycję dostępu do mediów, a dzienniki opozycji zostały zamknięte lub wywłaszczone[5]. Doszło do przypadków bezpośrednich represji[18]. Rząd popadł w konflikt z Kościołem, m.in. w związku z legalizacją rozwodów i prostytucji[4]. Na skutek coraz częstszych kryzysów doszło do rozłamu w łonie samych peronistów[13]. W czerwcu 1955 roku doszło do nieudanej próby zamachu stanu. Trzy miesiące później doszło do kolejnego puczu, który zakończył się sukcesem. Został on określony przez organizatorów jako Revolucion Libertadora, czyli rewolucja wyzwoleńcza. Organizatorami puczu byli nacjonalistycznie i katolicko nastawieni oficerowie wojska – Eduardo Lonardi, Pedro Eugenio Aramburu i Isaac Rojas. Centrum antyrządowego puczu była Kordoba. Perónowi udało się uciec z kraju samolotem. Udał się wówczas do Wenezueli, a następnie do Hiszpanii rządzonej przez gen. Francisco Franco.

Władzę do lat 70. objęły kręgi związane z konserwatystami i elitami ziemiańskimi. Kryzys gospodarczy związany z przewrotem doprowadził do wzrostu ceny dolara z czterech do trzydziestu pesos oraz pięciokrotnego wzrostu cen produktów[19]. Na czele reżimu argentyńskiego stanął Pedro Eugenio Aramburu, który zdelegalizował organizacje peronistowskie. W odpowiedzi na represje antyperonistowskie, grupa wojskowych o poglądach centrowych i peronistowskich zorganizowała próbę zamachu stanu, która odbyła się w czerwcu 1956 roku. Puczyści na czele z generałem Juanem José Valle zostali schwytani, a 27 organizatorów buntu zostało straconych[20].

W 1958 roku odbyły się wybory prezydenckie, w których wygrał umiarkowany Arturo Frondizi, będący kandydatem rozłamowców z Radykalnej Unii Obywatelskiej. Frondizi nie zrealizował obiecywanego przed wyborami programu przywrócenia swobód demokratycznych w kraju. Po wyborach z 1962 roku Frondizi został zmuszony do rezygnacji przez wojskowych[14].

Kolejnym prezydentem wybranym w wyborach został Arturo Umberto Illia, który został odsunięty od władzy przez Unię Ludową w 1965 roku. W połowie lat 60. doszło do odrodzenia rządów dyktatorskich. Tym razem na ich czele stanął Juan Carlos Onganía[14][21], który prowadził politykę represji wobec ruchu pracowniczego. W maju 1969 roku doszło do antyrządowego powstania Cordobazo, inspirowanego wydarzeniami we Francji w maju 1968 roku[5]. Z wydarzeniami z Kordoby zbiegły się zamieszki studenckie w Rosario (Rosariazo)[5]. W latach 60. zaczęły mnożyć się organizacje partyzanckie i paramilitarne, tj. Montoneros, będące grupami lewicowo-nacjonalistycznych peronistów[22]. Na liczebności zyskały także faszyzujący Nacjonalistyczny Ruchu Tacuara (z czasem wielu jego członków pod wpływem rewolucji kubańskiej zbliżyło się do marksizmu)[23] oraz Rewolucyjna Armia Ludu.

W 1973 roku do wyborów dopuszczono peronistów. 25 maja urząd prezydenta kraju objął lewicowy peronista Héctor José Cámpora zwany przez sympatyków ruchu jako El Tío, czyli wujek, ustąpił on jednak w celu umożliwienia Perónowi powrotu do władzy[24] i zorganizował kolejne wybory w październiku 1973. W trakcie krótkich rządów udzielił on amnestii dla więźniów politycznych, sprzeciwiał się wpływom prawicowych peronistów[25] oraz zmienił kurs polityki zagranicznej Argentyny poprzez wsparcie rządu kubańskiego w walce z amerykańskim embargiem. Perón powrócił do Argentyny w czerwcu 1973. Na lotnisku witały go trzy miliony ludzi. Powitanie przywódcy stało się obiektem zamachu terrorystycznego w wyniku którego zginęło 13 zwolenników prezydenta, a 365 zostało rannych[26]. Za zamach odpowiedzialne były grupy skrajnej prawicy[27].

Wybory w październiku 1973 okazały się sukcesem Peróna, który uzyskał 62% głosów i został po raz trzeci wybrany na prezydenta Argentyny. Wiceprezydentem została jego trzecia żona, Isabel Martínez de Perón, zwana Izabelitą. W trakcie krótkiej kadencji prezydenta doszło do poprawy sytuacji gospodarczej. Prezydent ponownie zastosował interwencyjną politykę społeczną i gospodarczą, podobną do tej prowadzonej w latach 40. Przeprowadził nacjonalizację banków i przedsiębiorstw innych branż oraz wprowadził ograniczenia na zagraniczne inwestycje[28]. Ożywienie gospodarcze zaprzepaścił kryzys naftowy, który zmusił rząd do polityki oszczędności oraz doprowadził do gwałtownego wzrostu inflacji[14].

Krótki okres na urzędzie prezydenta naznaczyły walki wśród jego zwolenników i gwałtowny wzrost terroryzmu, za który w części odpowiadali lewicowi i skrajnie prawicowi peroniści. Kryzys ten spowodowany był represjami wobec lewicy ze strony czołowych postaci CGT, części sił zbrojnych oraz radykałów prawicowych w szeregach Partii Justycjalistycznej, a zwłaszcza faszyzującego doradcy prezydenta, José Lópeza Regi. López Rega został awansowany do roli ministra opieki społecznej. W praktyce jego pozycja zwiększyła się poza kompetencje ministra. Rega utworzył Triple A, czyli Antykomunistyczny Sojusz Argentyński, pełniący funkcję organizacji terrorystycznej, która eliminowała w fizyczny sposób lewicową oraz umiarkowaną opozycję[14][21].

25 września doszło do rozłamu między Perónem a lewicą. Przyczyną było zabójstwo umiarkowanie konserwatywnego sekretarza generalnego CGT, José Ignacio Rucciego, który zginął w zasadzce, o której zorganizowanie oskarżono lewicowych bojowników. Sprawcy zabójstwa nie zostali wykryci, a sprawa do dzisiaj pozostaje nierozwiązana[21][29]. Po zabójstwie sekretarza generalnego Perón wykorzystał Lópeza Rege do eliminacji lewicowej opozycji. Represje ze strony prawicowych peronistów i rządu tylko zmobilizowały siły lewicowe, które przystąpiły do ofensywy. Rewolucyjna Armia Ludu rozpoczęła regularną kampanię antyrządową – 19 stycznia dokonała ataku na koszary w Azul w prowincji Buenos Aires oraz wywołała zbrojne powstanie w wiejskim regionie Tucuman[21][30]. 1 lipca 1974 roku prezydent zmarł w wyniku choroby.

Następczynią Peróna na urzędzie prezydenta została Izabelita. Zwiększyła ona wpływy skrajnej prawicy skupionej wokół Lópeza Regi, co tylko zwiększyło terror wobec opozycji i w konsekwencji zwiększyła nasilenie lewicowej rebelii. W 1976 roku Isabela Peron została obalona przez wojsko, na czele którego stanął Jorge Rafael Videla.

Swoją formę rządów wojskowi nazwali Proceso de Reorganización Nacional (Narodowy Proces Reorganizacji). Pod rządami Videli wojsko otrzymało szerokie uprawnienia, w tym prawo do aresztowania, zatrzymywania, torturowania, a nawet zabijania politycznych przeciwników. W wyniku tego naruszanie praw człowieka było w Argentynie na porządku dziennym[31]. Ofiarami terroru padali zarówno partyzanci oraz ludzie podejrzani o wrogość wobec reżimu[32]. 16 września 1976 roku doszło do tzw. nocy ołówków. Porwano wówczas grupkę młodzieży protestującą przeciwko podwyżce biletów uczniowskich. Część z porwanych w wieku od 16 do 18 lat zaginęła[33][34]. Całość terroru wobec opozycji określana jest jako brudna wojna. Szwadrony śmierci wspólnie z innymi dyktaturami Ameryki Południowej wzięły udział w operacji Kondor[31].

W 1983, po rządach junty w latach 1976–1982, skompromitowanej przegraną wojną z Wielką Brytanią o sporne Falklandy (wojna o Falklandy-Malwiny) przywrócono demokrację i przestrzeganie praw człowieka. Na czele kraju stanął Raúl Alfonsín.

W wyniku wyborów w 1989 r. prezydentem został peronista Carlos Saúl Menem (ponownie wybrany w 1995). Realizował on liberalny, wolnorynkowy program ekonomiczny, zmierzający do ustabilizowania gospodarki. Prowadził też politykę zbliżenia do USA i Wielkiej Brytanii, z którą w 1990 r. Argentyna wznowiła stosunki dyplomatyczne. W 1998 r. miała miejsce pierwsza od czasu kryzysu wizyta argentyńskiego prezydenta w Londynie. W 1991 r., po kolejnym buncie wojskowych, wszyscy skazani 5 lat wcześniej generałowie zostali ułaskawieni.

 

Prezydent Fernando de la Rúa wygłasza przemówienie w państwowej telewizji

W grudniu 1999 prezydentem Argentyny został Fernando de la Rúa, startujący z ramienia Radykalnej Unii Obywatelskiej. Zastąpił on Carlosa Menema, najdłużej rządzącego w historii Argentyny szefa państwa. Jego działania mające na celu redukcję deficytu i długu publicznego były oparte na cięciach w sektorze publicznym. W 2001 roku ministrem gospodarki został były minister z czasów prezydenta Carlosa Menema, Domingo Cavallo. Krótko po objęciu urzędu ogłosił on zamrożenie depozytów bankowych w celu uniknięcia paniki bankowej, co wywołało falę protestów i przyczyniło się do dymisji prezydenta de la Rúa 20 grudnia 2001 roku[35][36].

W ciągu dwóch tygodni rządy sprawowało kilku prezydentów, w tym przez krótki okres Adolfo Rodríguez Saá, który ogłosił niewypłacalność państwa i ogłosił tymczasowe wstrzymanie spłaty długu zagranicznego[37].

2 stycznia 2002 roku parlament wybrał Eduardo Duhalde z Partii Justycjalistycznej jako tymczasowego prezydenta[38]. Jego rząd zdewaluował peso o 200%, kończąc tym samym sztucznie ustalony kurs wymiany pomiędzy peso i dolarem[39]. Państwo przybrało nową politykę, która opierała się na industrializacji. Celami były zmniejszenie importu oraz zwiększenie eksportu i nadwyżki budżetowej. W efekcie pod koniec 2002 roku stan gospodarki zaczął się stabilizować. W tym czasie ubóstwo dotknęło 56% populacji, a bezrobocie sięgnęło 26%[40].

 

Néstor Kirchner, prezydent Argentyny w latach 2003–2007 i Sekretarz Generalny Unii Narodów Południowoamerykańskich aż do jego śmierci w 2010 roku

W 2003 na prezydenta Argentyny wybrano Néstora Kirchnera z ramienia Frontu na rzecz Zwycięstwa. Zreformował on działanie Sądu Najwyższego i pozwolił na ponowne rozpatrzenie spraw o naruszenie praw człowieka z czasów dyktatury. W polityce zagranicznej sprzeciwiał się on powstaniu Strefy Wolnego Handlu Obu Ameryk, co doprowadziło do porzucenia planów utworzenia takiej strefy.

Od strony gospodarczej Néstor Kirchner rozpoczął spłacanie argentyńskiego długu w Międzynarodowym Funduszu Walutowym i innych długów zewnętrznych. Rozpoczął też nacjonalizację części przedsiębiorstw. Argentyna doświadczyła znacznego wzrostu gospodarczego i spadku bezrobocia. Reaktywowano sektory rolniczy, metalurgiczny, petrochemiczny i budowlany. W wyniku inflacji, która towarzyszyła odbudowie gospodarczej, związki zawodowe rozpoczęły negocjacje mające na celu zwiększenie płac[41][42][43]. Rząd obniżył wydatki na pomoc wprowadzoną w 2002 roku[40], zwiększając wydatki na ubezpieczenia społeczne.

28 października 2007 wybory prezydenckie wygrała Cristina Fernández de Kirchner, zdobywając 44,9% głosów. Jest drugą kobietą po Isabel Perón (1974–1976) na tym stanowisku, jednak pierwszą wybraną w wyniku wyborów powszechnych. Jej przeciwnikiem był radykalny Julio Cobos. Fernández de Kirchner zapoczątkowała tworzenie Unii Narodów Południowoamerykańskich, której jako pierwszy przewodniczył jej mąż, Néstor Kirchner. Założyła ona także Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji, znacjonalizowała fundusze emerytalne oraz Aerolíneas Argentinas, utworzyła fundusz pomocy dla bezrobotnych, dopuściła do zalegalizowania związków partnerskich i zastąpienia prawa o mediach z czasów Videla nowym. W tym czasie doszło również do konfliktu ze sektorem rolniczym, który poskutkował masowymi protestami przeciwko podniesieniu podatku na eksport soi oraz słonecznika[44].

W wyborach prezydenckich z 23 października 2011 roku Cristina Fernández de Kirchner została wybrana na drugą kadencję z poparciem 54% wyborców. Jej oponentem podczas kampanii prezydenckiej był Amado Boudou[45]. Podczas drugiej kadencji Fernández de Kirchner przywróciła we władanie skarbu państwa 51% argentyńskiego koncernu naftowego YPF[46][47][48]. Dopuściła też do uchwalenia prawa o wolności identyfikacji seksualnej. Wtedy też w całej Argentynie doszło do manifestacji ulicznych, zwanych „N8”, przeciwko rządom prezydentki. Manifestacje zostały zapoczątkowane na portalach społecznościowych.

Według danych Banku Światowego, Ameryka Łacińska wraz z Argentyną przeszła znaczną zmianę pod względem struktury społeczeństwa na początku XXI wieku. Charakteryzuje się ona zmniejszeniem poziomu ubóstwa i zwiększeniem liczby ludzi budujących klasę średnią. W przypadku Argentyny, według danych Banku Światowego, pomiędzy 2003 i 2009 rokiem klasa średnia powiększyła się z 9,3 miliona do 18,6 miliona (co stanowi 45% całej populacji)[49].