نوروز ( Նոռուզ )
Նովրուզը (պարսկերեն՝ نوروز, «նո»՝ «նոր» և «ռուզ»՝ «օր» բառերից, հին պարսկերենով՝ «Նոր լույս») անվանումն է իրանական օրացույցների Ամանորի և համապատասխան ավանդական տոնակատարությունների։ Նովրուզը նաև կոչվում է «պարսկական Ամանոր»։
Նովրուզը նշվում է իրանական, աֆղան և քուրդ ժողովուրդների և հարակից մշակութային մայրցամաքի կողմից և տարածվել է բազմաթիվ այլ մասերում աշխարհում, ներառյալ մասեր Կենտրոնական Ասիայում, Կովկասում, Հարավային Ասիայում, հյուսիսարևմտյան Չինաստանում, Ղրիմում և որոշ խմբերի Բալկաններում։
Նովրուզը նշում է գարնան առաջին օրը և իրանական օրացույցի տարվա սկիզբը։ Այն տոնվում է աստղագիտական գարնանային գիշերահավասարի օրին, ինչը սովորաբար տեղի է ունենում մարտի 21-ին կամ նախորդ/հաջորդ օրը, կախում ունենալով տեղադրությունը նշվումին։ Ինչպես նաև լինելով զրադաշտական տոն և ունենալով նշանակություն ժամանակակից իրանցիների զրադաշտական նախնիների միջև, Նովրուզը նշվում է միևնույն ժամանակ Հարավային Ասիայի մասերում որպես Ամանոր։ Այդ պահը որ Արևը անցնում է երկնային հասարակածը և հավասարեցնում է գիշերը և ցերեկը հաշվարկվում է հենց ամեն տարի և իրանցի ընտանիքները հավաքվում են միասին դիտարկելու ծեսը։
Ծագումով ամենասուրբ զրադաշտական փառատոնը, Նովրուզը կարծում են որ հնարվել է Զրադաշտի կողմից, թեև չկա ծագումին հստակ ամսաթիվը։ Աքեմենյանների կայսրության ժամանակից ի վեր, պաշտոնական տարին սկսել է «Նոր օրով», երբ Արևը թողնում է Ձկների կենդանակերպը և մտնում է Խոյ կենդանակերպը, որը նշանավորում է գարնանային գիշերահավասարը։
Փուրիմ հրեական փառատոնը հավանաբար ծագել է Նովրուզից։ Այն նաև սուրբ օր է սուֆիների, իսմայիլների, ալավիների, ալևիներ և բահաիական հավատքի հետևորդների կողմից։
Գրությունում, Նովրուզը նախ հայտնվել է պարսկական գրառումներում 2-րդ դարում բայց նաև կարևոր օր էր Աքեմենյանների տոհմի ժամանակ (մոտավորապես 648-330 մ.թ.ա.), որտեղ Պարսկական կայսրության տակ գտնվող տարբեր ազգերի թագավորները արժեքավոր նվերներ էին բերում կայսրին, որը նաև կոչվում էր արքայից արքա (Շահանշահ), Պարսկաստանի Նովրուզի օրով։ Նշանակությունը Նովրուզի Աքեմենյանների կայսրությունում այնպիսին է, որ պարսից արքա Կամբյուսես IIի նշանակումը որպես Բաբելոնի թագավոր օրինականացվել էր միայն Ամանորի փառատոնի իր մասնակցությունից հետո։
2010 թվականին, ՄԱԿ-ի գլխավոր ժողովը ճանաչել է Նովրուզի միջազգային օրը, որակելով դա պարսկական ծագումով գարնանային փառատոն, որը նշվում է ավելի քան 3000 տարի։ ՄԱԿ-ի «Ոչ-նյութական ժառանգության պահմանման համար միջկառավարական հանձնաժողով»-ի հանդիպման ընթացքում, որը տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 28 - հոկտեմբերի 2, 2009 թվականին միջև Աբու Դաբիում, Նովրուզը պաշտոնապես գրանցվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարդկության ոչ-նյութական մշակութային ժառանգության ցուցակին վրա։
