Tę sekcję należy dopracować: Od starożytności do XIX wieku

W czasach starożytnych, od XIII wieku p.n.e., wyspa była zamieszkiwana przez Greków i przez ponad 2 tys. lat znajdowała się pod wpływem kultury greckiej, rzymskiej i bizantyjskiej. W 1191 r. została zajęta przez krzyżowców, co doprowadziło do jej odseparowania od prawosławnej Grecji. W 1571 r. wyspę podbili Turcy. Osiedliła się tam ludność całkowicie odmienna od rdzennej, która szybko się asymilowała i dostosowała do etnicznej struktury wyspy. Turcy nie prowadzili przymusowej ani systematycznej islamizacji zajętego obszaru. Mimo to znaczna część Cypryjczyków przyjmowała tę wiarę, aby nie być postrzegana jako ludność drugiej kategorii.

Schyłek panowania tureckiego i Brytyjczycy

Przez blisko 300 lat panowania Turcy doprowadzili do upadku i częściowego wyludnienia. Spowodowało to niezadowolenie ze strony Greków, którzy w 1821 r. wzniecili powstanie. Władze tureckie w ramach odwetu nakazały powiesić patriarchę Konstantynopola na bramie jego stambulskiego pałacu, zaś arcybiskupa Cypru Cypriana – na drzewie na rynku w Nikozji. Ponadto zabito 3 biskupów i 400 notabli greckocypryjskich. W wyniku tych działań zaczęła się szerzyć idea przyłączenia Cypru do Grecji, czyli Enosis[1] (Meghali Idea).

W czasie trwania wojny turecko-rosyjskiej w latach 1876–1878 Wielka Brytania, w porozumieniu z Francją, mając na celu uniemożliwienie Imperium Rosyjskiemu objęcia kontroli na Morzu Śródziemnym i umocnienia się na Bałkanach, rozpoczęła okupację Cypru. W wyniku umowy z sułtanem tureckim Wielka Brytania miała przeciwstawić się traktatowi pokojowemu z San Stefano. W zamian za to miała dostać we władanie Cypr. 4 czerwca 1878 r. Anglia i Turcja podpisały tajną konwencję cypryjską kwestionującą postanowienia Pokoju z San Stefano. Na jej podstawie Anglia objęła w posiadanie Cypr, gwarantując zamieszkującym ją Turkom wolność religijną i zobowiązała się do wypłacania Turcji odszkodowania za utracone dochody z wyspy w wysokości 92 800 funtów rocznie. Umowa zawierała zastrzeżenie, że w momencie, gdy Rosja odda Turcji tereny podbite w Armenii, straci ona ważność.

Turcja była przez długi czas popierana przez Wielką Brytanię. Stopniowo traciła sympatię Londynu ze względu na coraz większe ekonomiczne i polityczne wpływy niemieckie w Turcji. 5 listopada 1914 r. Wielka Brytania anektowała Cypr, kiedy to Turcja stanęła po stronie mocarstw centralnych. Rząd brytyjski uważał, że prędzej czy później Turcja zaatakuje Wielką Brytanię, dlatego za wszelką cenę dążył do porozumienia z Bułgarią i Grecją. Stąd w trakcie trwania I wojny światowej Brytyjczycy poufnie proponowali Grekom Cypr w zamian za możliwość usytuowania baz morskich na Krecie. Oficjalnie już w 1915 r. Grecja za udział w wojnie po stronie Ententy miała otrzymać Cypr. Do rozmów włączyła się Francja, która w konwencji francusko-brytyjskiej z 1920 r. zaznaczyła, że bez jej zgody Wielka Brytania nie może dokonywać żadnej cesji wyspy. Wielka Brytania otrzymała Cypr na mocy traktatu pokojowego z Sevres z 1920 r., lecz dopiero 3 lata później Turcja uznała aneksję w traktacie lozańskim. Od 1 maja 1925 roku wyspa nosiła status kolonii brytyjskiej.

Do 1930 r. Brytyjczycy swoją politykę w stosunku do Cypru kierowali przeciwko dążeniom do Enosis. Chcieli tego dokonać przez poprawienie warunków życia. Uważali, że mieszkańcy będą woleli podlegać silnie rozwiniętemu państwu niż biednej Grecji. W tej walce używali głównie Turków. Jednak swoje działania kierowali przeciwko nim, choćby w sferze religijnej. Ci w ramach ruchu oporu utworzyli w 1944 r. KATAK – Stowarzyszenie Mniejszości Tureckiej na Wyspie Cypr, a 1945 r. KMTHP – Narodową Partię Ludową Cypru. Obie te partie połączyły się w 1949 roku, tworząc KTP – Partię Cypryjsko-Turecką.

Sytuacja uległa zmianie w 1950 roku, gdy arcybiskupem Nowej Justyniany i całego Cypru, zwierzchnikiem Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego, został arcybiskup Makarios III, jeden z zagorzałych zwolenników Enosis. Wśród Greków cypryjskich udało mu się na powrót wzbudzić nadzieję na przyłączenie do Grecji. Aby tego dowieść, w tym samym roku zorganizowano plebiscyt, w którym ludność grecka na Cyprze opowiedziała się za przyłączeniem. Jednak wyniki tego plebiscytu nie zostały uznane przez władze brytyjskie oraz Turcję. Dla Brytyjczyków wyspa ta, razem z Gibraltarem i Maltą, tworzyła łańcuch baz morskich o znaczeniu zarówno militarnym, jak i handlowym, więc nie mieli zamiaru oddać Cypru. Aby odzyskać autonomię Grecy powołali podziemną armię EOKA (Organizacja Narodowa Bojowników Cypryjskich). Rekrutacja rozpoczęła się w 1952 r. Na jej czele stanął Jeorjos Grivas „Dighenis”. Organizacja ta mogła liczyć na wsparcie ze strony Grecji, która szkoliła jej bojowników i wywiad oraz dostarczała na wyspę broń łodziami rybackimi, kutrami, pocztą. W wyniku przejęcia przez Brytyjczyków greckiego statku „Agios Georgios” wiozącego broń i amunicje dla EOKA, rozpoczęcie akcji zbrojnej planowane na 25 marca 1955 r. przełożono na 1 kwietnia 1955 r. Było to spowodowane strachem przed aresztowaniem członków organizacji. Początkowo Cypryjczycy sabotowali brytyjskie organizacje wojskowe. EOKA m.in. zbombardowała koszary, pojazdy wojskowe. Dochodziło również do morderstw greckich policjantów na Cyprze, podejrzanych o współpracę z Wielką Brytanią. Ze strachu przed śmiercią brytyjscy informatorzy rozpoczynali współpracę z Grivasem.

W sierpniu 1955 Brytyjczycy doprowadzili do spotkania przedstawicieli Greków i Turków w celu rozpoczęcia negocjacji. Spotkanie to zakończyło się fiaskiem, gdyż ich zdania na temat przyszłości Cypru były odmienne. Grecy chcieli niepodległości, Turcy natomiast opowiadali się za utrzymaniem status quo. Londyn mianował nowego gubernatora wyspy o nadzwyczajnych uprawnieniach. Był nim marszałek John Harding. Wprowadził on stan wojenny, godzinę policyjną oraz nakaz zdania broni pod groźbą kary śmierci. Na wiosnę 1956 r. Makarios został deportowany na Seszele i internowany za przechowywanie broni. Od tego momentu rozpoczęła się regularna wojna domowa. W wyniku przewagi militarnej Brytyjczyków, Grivas postanowił zmniejszyć ryzyko zbrojnych akcji EOKA. Wycofał się w góry Trodos, gdzie podzielił swoje oddziały. Walka przyjęła charakter partyzancki. Przechwytywali oni małe patrole lub pojedyncze pojazdy. W tym czasie miejscy nacjonaliści likwidowali Turków i komunistów greckich skupionych wokół partii AKEL. Nie byli oni łatwym celem dla Brytyjczyków. Z tego też powodu akcja „Pepperot” została skierowana przeciwko partyzantom z Trodos. W wyniku tego zginęło 30 osób, a sam Grivas ledwo uszedł z życiem. W odwecie miejska partyzantka EOKA dokonała najgwałtowniejszych zamachów w przeciągu całej wojny. Ich działania nie spotkały się z uznaniem wielu członków organizacji, którzy zaczęli udzielać anonimowych informacji władzom brytyjskim. Za ich sprawą zlokalizowano kryjówkę najbliższego współpracownika Grivasa – Grigorisa Afxentiou i jego ludzi w klasztorze Macheira w Trodos. Grivas, aby przerzucić ludzi z gór, doprowadził do zawieszenia broni w marcu 1957, uwalniając jednocześnie Makariosa 28 marca.

Turcy w tym czasie zaproponowali podział wyspy: 2/3 dla Grecji, 1/3 dla nich. Propozycja ta została odrzucona. Wkrótce potem Grecy zerwali rozejm. W odpowiedzi Turcy za zgodą Wielkiej Brytanii powołali Organizację Bojową Turków Cypryjskich – TMT (organizacja tureckiego oporu) inaczej VOLKAN. Służyli swą pomocą Brytyjczykom poprzez patrole i zamachy na Greków. Nowy gubernator Cypru, Hugh Foot, wzmocnił działania mające na celu utrudnienie funkcjonowania EOKA. Nakazał kontrolę przesyłek i zakaz sprzedaży niektórych środków chemicznych, by tym sposobem uniemożliwić produkcję bomb. Grivas postanowił zmienić taktykę. Jego nowym sposobem walki stało się niepłacenie podatków i manifestacje uliczne. Sprawiło to zaostrzenie konfliktu grecko-tureckiego. Dochodziło do licznych zamieszek, a groźba wybuchu regularnej wojny domowej była realna. Aresztowano ok. 2000 ludzi podejrzanych o współpracę z EOKA. W ramach zemsty Grecy dokonywali zamachów na brytyjskich dowódców. 26 września 1958 roku raniono generała D.A. Kendrew i zamordowano żonę jednego z brytyjskich żołnierzy, żądając jednocześnie wycofania wojsk brytyjskich.

Niepodległość

Aby zapobiec dalszemu rozlewowi krwi, władze zainicjowały rozmowy na temat niepodległości Cypru. Na mocy porozumienia w Zurychu (11 lutego 1959) oraz w Londynie (17–19 lutego 1959) starcia ustały, a wyspa miała otrzymać suwerenność 19 lutego 1960 roku. Cypr miał się stać republiką będącą częścią Wspólnoty Narodów, rządzoną przez reprezentantów dwóch narodów, uznając dwunarodowość wyspy. Brytyjczycy zachowali natomiast tzw. Sovereign Base Areas (SBAs) w Akrotiri i Dhekelia. Każde z państw miało prawo interweniować w przypadku zagrożenia niepodległości wyspy. Grecja miała zachować 950 żołnierzy, a Turcja 650. Konstytucja przewidywała, że prezydentem miał być Grek, a wiceprezydentem Turek. Turcy również otrzymali prawo weta wobec decyzji parlamentu bądź rządu. Ich udział w administracji i policji miał wynosić 30%, 40% w armii. Katastrofalna konstytucja paraliżowała państwo, ponieważ w sztuczny sposób dzieliła władzę między Greków i Turków, na ogół niechętnych do współpracy.

Zgodnie z tym prezydentem 14 grudnia 1959 r. został Makarios III, a wiceprezydentem dr Fazıl Küçük, zastąpiony w 1960 r. przez Raufa Denktaşa. 16 sierpnia 1960 r. Cypr odzyskał niepodległość. Grivas został awansowany i uznany za bohatera narodowego. Zarówno EOKA, jak i VOLKAN nie oddały broni.

Kryzys odrodził się, gdy w listopadzie 1963 Makarios zaproponował reformę konstytucji, aby móc bez przeszkód wejść w unię z Grecją (obowiązująca konstytucja zabraniała unii z jakimkolwiek państwem). Chciał on też ograniczyć tureckie prawo weta i wyrównać liczbę urzędników w proporcji 1:4 oraz stworzyć armię cypryjską o charakterze mieszanym, a nie – jak do tej pory – złożonej z jednostek jednonarodowościowych. Kolejnym postulatem było zawieszenie działalności samorządów terytorialnych i przejęcie ich kompetencji przez wyznaczone instytucje. Turcja sprzeciwiła się tym zmianom. Dlatego też 21 grudnia 1963 r. do akcji powróciła EOKA, wzniecając rozruchy. W przeciągu kilku dni zginęło 300 osób i zniszczono 100 wiosek tureckich. Turcy prowadzili loty ostrzegawcze nad Cyprem, gotowi w każdej chwili zaatakować. Brytyjczycy utworzyli w stolicy tzw. „zieloną linię”, przedzielającą ją na dwie części, na której żołnierze brytyjscy wymusili zawieszenie broni. W innych rejonach wyspy walki trwały do 27 marca 1964 r., kiedy to na wyspę dotarli żołnierze UNFICYP (siły pokojowe ONZ na Cyprze). Miały one za zadanie zapewnienie przestrzegania zawieszenia broni, utrzymanie strefy buforowej, nadzór nad respektowaniem prawa i porządku na wyspie. Makarios zdawał sobie sprawę, że siły ONZ powstrzymają Turcję przez atakiem.

W czerwcu 1964 r. ogłoszono pobór na Cyprze. Dowodzenie przypadło w udziale Grivasowi. Rozpoczął on ofensywę na ważne punkty przerzutu broni dla Turków – miasteczko Mansura i Kokkina. W ramach odwetu tureckie lotnictwo rozpoczęło naloty bombowe na Cypr. Grivas zmuszony był wstrzymać ofensywę.

W ciągu kolejnych trzech lat nad pokojem panowała ONZ. W kwietniu 1967 r. władza w Grecji przeszła w ręce junty wojskowej, wrogo nastawionej wobec Makariosa. 15 listopada 1967 r. Grivas zaatakował tureckie Agios Teodoros i Kofinu, aby przeciwdziałać dalszemu tworzeniu się enklaw, w których gromadzono broń. Turcja w odwecie rozpoczęła mobilizację i przygotowania do lądowania na Cyprze. Makarios, aby załagodzić konflikt, wymógł na juncie odwołanie Grivasa, zakończenie ofensywy i wycofanie wojsk. Dzięki temu oraz mediacji USA, udało się konflikt chwilowo zażegnać.

W kolejnych latach Makarios ponownie próbował zmienić konstytucję, aby ograniczyć prawa Turków. Przeciwko niemu działał rząd ateński, z którym popadł w konflikt, próbując na własną rękę nawiązać współpracę ze Związkiem Radzieckim, aby zrezygnować z przyłączenia Cypru do Grecji na rzecz niepodległości. Doszło do powstania EOKA B na czele z Grivasem, która była negatywnie ustosunkowana do prezydenta. Swoje poparcie dla tej organizacji okazały Stany Zjednoczone, mając nadzieję na złagodzenie konfliktu w wyniku ostatecznego podziału Cypru. W odpowiedzi Makarios utworzył w 1974 r. podległą sobie Jednostkę Rezerwy Taktycznej. W jej skład wchodzili komuniści i socjaliści, zaopatrzeni w broń radziecką. 2 lipca 1974 r. Makarios zażądał, aby oficerowie z Gwardii Narodowej opuścili wyspę. W odpowiedzi 15 lipca przeprowadzono zamach stanu, na skutek którego arcybiskup Makarios uciekł z wyspy. Nowym prezydentem został Nikos Sampson, weteran z EOKA, dowódca sił atakujących enklawy tureckie. Ludność Cypru stanowili wówczas w 77% Grecy, a w 18% Turcy[2]. Turcja obawiała się przyłączenia Cypru do Grecji i postanowiła wykorzystać sytuację, rozpoczynając 20 lipca 1974 r. inwazję na Cypr. Piechota utworzyła przyczółek w rejonie Kyrenii, a spadochroniarze zajęli turecką część Nikozji. Walczyli siłą 40 tys. żołnierzy, 300 dział i czołgów przeciwko 18 tys. żołnierzy Gwardii Narodowej, 950 regularnym żołnierzom greckim i kilkuset bojownikom z EOKA-B. Dokonano wielu krwawych zbrodni, których ofiarami stali się cywile. Strach przed okrucieństwem najeźdźców wypędził z domów 180 tys. Greków.

21 lipca lotnictwo tureckie popełniło pomyłkę, która zadecydowała o losach wojny. Przez przypadek samoloty zaatakowały własną flotę, zatapiając niszczyciel „Kocatepe” i uszkadzając dwa pozostałe[2]. Przyczyną pomyłki był fakt, że Grecy posiadali okręty tego samego typu. Cypryjscy Grecy nie mogli oczekiwać pomocy ze strony Aten, gdyż wszelkie działania przeciw Turcji miały spotkać się z odpowiedzią USA. 22 lipca o godz. 16 w wyniku wyczerpania Turcy zgodzili się na zawieszenie broni[2]. 23 lipca Nikos Sampson podał się do dymisji i opuścił wyspę. Jego miejsce zajął umiarkowany Glafkos Kliridis.

W tym samym czasie w Stanach Zjednoczonych miała miejsce afera Watergate. W związku z odwróceniem uwagi USA od problemu Cypru, Turcja zażądała podziału. Po odmowie wznowiła 14 sierpnia ataki[2] i w 48 godzin zajęła 1/3 wyspy. 16 sierpnia podpisano zawieszenie broni, wyznaczając granicę na linii „Attyli”. Grecja, aby okazać swoje niezadowolenie z polityki USA, wystąpiła z NATO. Na terenach zajętych przez Turków powstało nieuznawane przez nikogo prócz Turcji państwo – Turecka Republika Cypru Północnego.

W grudniu 1974 powrócił Makarios i ponownie objął urząd prezydencki przy poparciu rządu ateńskiego. Rozpoczęto grecko-tureckie negocjacje trwające 3 lata i nieprzynoszące żadnych rezultatów. Turcja opowiadała się za powstaniem dwóch niezależnych państw, z których każde miałoby własne siły zbrojne, budżet i komunikację. Problemem był los 200 tys. uchodźców greckich w tureckiej części wyspy. Rokowania pokojowe osłabły, gdy Turcy zaczęli przeprowadzać czystki etniczne, wysiedlając Greków z wiosek i miast cypryjskich. W wyniku śmierci Makariosa (3 sierpnia 1977), prezydentem został Spiros Kiprianu. W listopadzie 1980 r. doszło do rozmów grecko-tureckich przy asyście ONZ. Głównym problemem byli uchodźcy, a także reformy konstytucji, mające na celu poprawienie warunków Turków. Żądali oni równego statusu, jednakowej reprezentacji w rządzie, a także rotacyjnej zmiany prezydenta. Rok później przyjęto ten postulat oraz ustalono, że 30% wyspy będzie pod kontrolą turecką. W maju 1983 roku ONZ nakazało opuszczenie wyspy przez wojska tureckie. W wyniku tego i za zgodą Ankary, Rauf Denktaş ogłosił niepodległość Tureckiej Republiki Północnego Cypru. Aby zaznaczyć swą niezależność, zmieniono walutę, wydano miejscowe paszporty oraz zasiedlano wyspę ludnością turecką w liczbie 45 tys., aby zmniejszyć dysproporcje demograficzne. Sytuacja nie uległa poprawie nawet w 1988 roku, gdy prezydentem został skłonny do kompromisu z Turkami Georges Vassiliou. W 1992 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję potępiającą Turków cypryjskich, nakazując redukcję 40 tys. armii tureckiej, zmniejszenie wydatków na cele obronne strony greckiej, oddanie pod kontrolę ONZ Famagusty oraz przeprowadzenie spisu ludności. W 1993 r. władzę objął Klerides, który całą swą politykę oparł na idei połączenia wyspy. Miała powstać federacja dwóch republik, lecz strona turecka odrzuciła te postulaty.

Głośne zdarzenie miało miejsce w 1996 roku. Gdy greccy demonstranci usuwali zasieki na granicy w Dherlinie, zostali zaatakowani przez Turków z organizacji nacjonalistycznej „Szare Wilki”. Kilka dni później zastrzelono nieuzbrojonego Greka, który na znak protestu zdejmował turecką flagę na maszcie granicznym. Ponadto Cypr kupił w 1996 roku od Rosji czołgi T-80, wozy bojowe (BWP-3) i pociski dalekiego zasięgu S-300. Turcy zagrozili, że zbombardują wyrzutnie, jeżeli te zostaną zainstalowane. Ale jednocześnie wywiad turecki szukał sposobu, żeby je przechwycić. Odkąd w 1996 r. w Turcji do władzy doszli islamiści z Necmettinem Erbakanem na czele, konflikt grecko-turecki się zaostrzył. Wydawało się, że porozumienie jest niemożliwe. Turcja najwyraźniej dążyła do przyłączenia Cypru Północnego. Jednak w 1993 r. doszło do formalnego przymierza Cypru z Grecją. Tzw. Wspólna Doktryna Obronna mówi, że Grecja przyjdzie Cyprowi z pomocą, gdyby Turcja użyła siły lub próbowała zaanektować północną część wyspy. Jednak 2 lata później, w roku 1995, doszło do kolejnego zaognienia konfliktu. W Pafos wybudowano bazę lotniczą i morską dla lądujących na wyspie wojsk greckich i przeprowadzono pierwsze manewry „Nikoforos” (Zwycięzca). Turcja w odwecie chciała zastraszyć Greków cypryjskich i od 1997 r. samoloty tureckie regularnie przelatują nad Nikozją na niskiej wysokości. Cypr ostatecznie zrezygnował z rozmieszczenia pocisków na wyspie i oddał je Grecji (na Kretę), a następnie w 1998 r. rozpoczął negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej i wobec tego problem Cypru Północnego stał się bardzo poważny.

Szansę na zakończenie konfliktu dawało rozszerzenie Unii. Bruksela chciała przyjąć wyspę zjednoczoną. W związku z tym w kwietniu 2004 r. odbyło się referendum. Turcja – odrzucając fundament swej polityki zagranicznej i sprzeciwiając się przywódcy Turków cypryjskich, Raufowi Denktaşowi, namawiała do głosowania za zjednoczeniem. Jednak referendum zakończyło się fiaskiem. 65% Turków głosowało za przyjęciem planu, ale „nie” powiedziało 75% Greków.

Oto główne propozycje tzw. planu Annana, odrzucane przez Greków:

Turecka część wyspy miałaby przekazać greckiej tylko 7% terytorium i to tereny bardzo zdewastowane, a po tureckiej stronie Grecy odzyskać mieliby tylko 1/3 utraconych powierzchni każdej z ojcowizn, Grecy nie mieliby prawa budownictwa tzw. głównych domów (jedynie domy weekendowe), ani zamieszkiwania poza weekendem i świętami w swych własnych (nawet starych) domach po tureckiej stronie wyspy. Greckie armia i policja miałyby zostać natychmiast rozwiązane, lecz turecka armia pozostać miałaby na wyspie jeszcze przez nie mniej niż 15 lat (i bez realnych gwarancji jej wyjścia). Ten punkt rodził wielkie obawy Greków o możliwość zagrożenia ich bezpieczeństwa osobistego. Zgłoszoną w ostatniej chwili (na godziny przed referendum) propozycję sekretarza generalnego ONZ wprowadzenia dwóch niedużych międzynarodowych oddziałów zmechanizowanych dla ochrony ludności cywilnej uznawano za zobowiązanie równie niedorzeczne, jak nieskuteczna okazała się uprzednio ochrona cywili przez siły międzynarodowe w Bośni czy Kosowie. Ponadto indywidualne odszkodowania dla rodzin, za ich ziemie tracone na rzecz Turków, wypłacane miałyby być z budżetu państwa, co w praktyce byłoby dokonywane w 90% ze środków, uprzednio zbieranych w podatkach od samych Greków, gdyż zamożniejsi płacą wyższe podatki, a najbiedniejsi są z nich niemal całkowicie zwolnieni.

Stąd po greckiej stronie Cypru wiele osób mówiło raczej o dyktacie niż o planie pokojowym. Jego odrzucenie większość mediów i polityków przedstawiała jako patriotyczny obowiązek oraz wymóg rozsądku. Odrzucenie tzw. planu Annana przez Greków skutkowało faktycznym przystąpieniem do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku tylko greckiej części wyspy. Zgodnie z decyzją podjętą na szczycie w Kopenhadze w 2002 roku cały Cypr został włączony do Unii Europejskiej, jednakże na północnej części wyspy zawiesza się obowiązywanie prawa unijnego.

Kalendarium około 5500 p.n.e. – w osadzie Chirokitia mieszka 1500 osób IV tysiąclecie p.n.e.[3] – początek wyrobu przedmiotów z miedzi 2300–2200 p.n.e. – początek epoki brązu udokumentowany wykopaliskami znalezionymi w grobach w Filia-Drakos, Kyra i Chrysiliu (niedaleko Morfu)[4]. ok. 1750 p.n.e.[3] – potężne trzęsienie ziemi niszczy cywilizację epoki brązu na wyspie 1400–1250 p.n.e. – napływ Mykeńczyków na Cypr 800 p.n.e. – liczne kolonie greckie i fenickie 568–526 p.n.e.[3] – okres panowania egipskiego nad Cyprem 525 p.n.e. – początek perskiego panowania nad wyspą 294 p.n.e. – Cypr wchodzi w skład państwa Ptolemeuszy 59 p.n.e.[3] – Marek Porcjusz Katon Młodszy podbija Cypr 30 p.n.e. – wyspa ostatecznie przechodzi pod władzę Rzymu 115–116 – rebelia mieszkających na wyspie Żydów 395[3] – w wyniku podziału Cesarstwa rzymskiego Cypr przechodzi pod panowanie Bizancjum 632 – pierwszy najazd arabski; przez następne 300 lat Arabowie i Bizantyńczycy walczą o wyspę 965 – ostateczna utrata wyspy przez Arabów 1185 – Izaak Komnenos odrywa wyspę od Bizancjum 1191 – podbicie wyspy przez Ryszarda Lwie Serce, który sprzedaje ją templariuszom, a ci z kolei w następnym roku odsprzedają ją Gwidonowi z Lusignan, ostatniemu królowi Jerozolimy 1192 – powstanie Królestwa Cypru 1489 – Cypr staje się posiadłością wenecką 1570 – podbój wyspy przez Turków; w ciągu kilkudziesięciu lat na wyspę przybywa ponad 50 tysięcy tureckich osadników 1821 – surowe represje skierowane przeciwko greckiej ludności 1878 – Cypr przechodzi pod brytyjską administrację 1914 – aneksja Cypru przez Wielką Brytanię 1955 – powstanie EOKA (Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego) 1957 – biskup Makarios III żąda niepodległości 1960 – Cypr uzyskuje niepodległość; gwarancje dla tureckiej mniejszości XII 1963 – początek krwawych starć między cypryjskimi Grekami i cypryjskimi Turkami 1964 – przybycie oddziałów ONZ (UNFICYP) 1974 – inspirowany przez Ateny zamach stanu skierowany przeciwko prezydentowi Cypru Makariosowi III; turecka interwencja zbrojna; podział wyspy 1977 – śmierć ojca cypryjskiej niepodległości biskupa Makariosa III 1983 – turecka część wyspy deklaruje niepodległość, jako Turecka Republika Północnego Cypru (uznawana tylko przez Turcję i kilka organizacji) 1999 – początek negocjacji pod egidą ONZ, mających doprowadzić do ponownego zjednoczenia wyspy; luty 2003 – prezydentem Cypru został Tassos Papadopoulos, przeciwnik kompromisu z cypryjskimi Turkami 2004 kwiecień – grecka część wyspy odrzuciła w referendum plan zjednoczenia (Plan Annana) na warunkach stawianych przez ONZ z turecką częścią, Turcy cypryjscy głosowali za przyjęciem planu (greko-cypryjczycy chcą zjednoczenia, ale na innych warunkach) 1 maja – Cypr stał się członkiem UE 2008 – 1 stycznia Cypr wszedł do strefy euro